Рақамли иқтисодиёт Дилором тожибоева. Рақамли иқтисодиёт ва унинг таълим тизимига талаблари 3 Маркетинг

1-чизма. Жараёнларнинг бошқарув қарорларини қабул қилишгача бўлган босқичларининг 
кетма-кетлиги.
1
Ўзбек тилининг изоҳли луғати. – Т.: Ўзбекистон миллий энциклопедияси. ДИН, 2006 й. – 119-120-бетлар.
2
Дурович А.П. Маркетинговые исследования в туризме. Учебное пособие. – СПб.: Питер, 2008 г. – 8-11 стр.

---

9
Biznes-Эксперт
№ 7, 2020
МАРКЕТИНГ
1-жадвал.
Ахборотлар таснифи ва уларнинг мазмуни
3
Ахборотларнинг тав-
сифий белгилари
Ахборотларнинг 
турлари
Ахборотларнинг мазмуни
Мазмуни бўйича
Меъёрий
Корхоналар фаолиятига доир қонунлар ва бошқа меъёрий ҳужжатлар
Ҳисоб-
статистик
Корхонанинг фаолиятига доир жараёнларнинг ҳисоб ва ҳисобот-
ларда ифода этилиши
Справочникдаги
Турли справочник, каталог, паспорт ва проспектлар кабиларда кел-
тирилган маълумотлар
Илмий-техникавий
Илмий-техник тадқиқотлар натижалари, ихтиролар ва бошқа илмий 
ишланмалар
Тизимлаштириш дара-
жаси бўйича
Тизимлаштирилган Муддати, кўрсаткичлари, даври, шакли, таркиби каби жиҳатлари ти-
зимлаштирилган ахборотлар
Тизимлаштирилма-
ган
Юқоридаги қатъий тартибга амал қилинмаган тарзда турли манба-
ларда келтирилган ахборотлар
Маълумотлар манбаси 
бўйича
Иккиламчи
Бухгалтерия ва статистик ҳисоботлар, меъёрий ҳужжатлар, справоч-
никлар, нормалар каби олдиндан тайёрланган ахборотлар
Бирламчи
Олдиндан тайёр бўлмаган, аммо тадқиқот учун зарур бўлган маълу-
мотларни турли сўровлар, тадқиқотлар, кузатувлар ва тажрибалар 
натижасида тўпланган ахборотлар
Даврийлиги бўйича
Ўтган давр ахбороти Корхона ва бозор фаолияти тўғрисида олдин содир бўлган маълумотлар
Жорий давр ахборо-
ти
Ҳисобот даврида содир бўлган жараёнлар тўғрисида тезкор тазда 
келтирилган ахборотлар
Келгуси давр ахбо-
роти
Келгусида корхонанинг аҳволи қандай бўлиши тўғрисида эҳтимол-
ларни берувчи ахборотлар
Қарорларни қабул қи-
лиш босқичи бўйича
Ифода этувчи
Ҳолат ҳақида тўлиқ маълумот ифодаланган ахборотлар
Тушунтурувчи
Корхона фаолиятида содир бўлган жараёнларга изоҳ берадиган ахборотлар
Режали
Корхонанинг ҳаракатини ўзида ифода этадиган дастурий тадбирлар
Назоратда фойдала-
нувчи
Корхона фаолияти ҳақидаги реал маълумотлар ва ҳужжат асосида 
бўлиши керак бўлган маълумотлар таққосланишини ифода этувчи 
ахборотлар
Ахборотларнинг
характери бўйича
Миқдорий
Кузатилаётган объект ҳақида рақамларда бериладиган маълумотлар 
(бозор ҳажми, тўйинганлик даражаси, нархи кабилар)
Сифатий
Сифатий жиҳатларни ифодалайдиган (истеъмолчиларнинг жинсий 
таркиби, яшаш жойи бўйича, фаолияти бўйича) кўрсаткичлар
Барқарорлиги бўйича
Доимий
Узоқ муддат давомида бир хил ҳолатда келиб турадиган (сотиш ҳаж-
ми, солиқ миқдори кабилар ҳақидаги ҳисобот) ахборотлар
Ўзгарувчи
Тасодифан келиб тушадиган ва тез ўзгариб турадиган турли ҳодиса-
лар тўғрисидаги ахборотлар
Келиб тушиш даврий-
лиги бўйича
Вақти-вақти билан
Бир хил вақт оралиғида доимий тушуб турадиган ахборотлар (ой-
лик, чораклик, йиллик ҳисоботлар)
Узлуксиз доимий ра-
вишда
Доимий равишда содир бўладиган ҳодисалар (кунлик пул тушуми, 
ҳар куни бажарилган ишлар, кунлик тезкор ҳисоботлар каби) тўғри-
сидаги маълумотлар
Зарурат бўлганда
Зарурат бўлганда келиб тушадиган ахборотлар бўлиб ҳисобланади. 
Масалан, янги рақобатчилар тўғрисида ёки бозор ҳақидаги маълу-
мот керак бўлиши мумкин
Типи бўйича
Демоскопик (истеъ-
молчилар таркиби)
Истеъмолчилар таркиби (жинси, ёши, миллати, ижтимоий аҳволи, 
даромад олиш даражаси кабилар) бўйича ахборотлар
Экоскопик (уму-
миқтисодий вазият)
Мамлакат миқиёсида бозорнинг ҳолати, умумиқтисодий вазият, 
баҳонинг ўзгариш тенденцияси кабилар
3
Ўша жойда. 8-11-бетлар. Таржима муаллифлар томонидан соддалаштирилган ҳолда ахборот турининг мазмуни ўзимизнинг 
иқтисодиётимизга мослаштириб амалга оширилди.

---

10
Biznes-Эксперт
№ 7, 2020
МАРКЕТИНГ
ва ўрганиш жараёнидаги ёндашувлар ҳам шунчалик 
кўп бўлади. Шу сабабли, мазкур матнда методо-
логик асос сифатидаги фикрлар келтирилган. Уни 
тадқиқ қилишда ва улардан фойдаланишда масалага 
ҳамиша ижодий ёндашиш мақсадга мувофиқдир.
Хулоса қилиб айтганда, ахборотлар соҳа кор-
хоналарида содир бўлган, бўлаётган ва бўладиган 
ижтимоий-иқтисодий жараёнлар ҳақида аниқ ха-
бар берадиган ва шунга асосан тегишли бошқарув 
қарорларини қабул қилишга асос бўладиган маълу-
мотлар базасидан иборатдир. Ушбу маълумотлар-
нинг ҳаққонийлиги ва тўғрилиги бошқарув қарор-
ларини ҳам тўғри қабул қилиш имконини беради 
ҳамда бу пировардида барқарор ривожланиш учун 
асос бўлиб ҳисобланади.