R1 splablikasi oliy ya o'rta

[.Tanglay yoriq - bunda og’iz va burun bo،shliqlari orasi ochiq qoladi. natijada barcha tovushlar manqalanib. burun bilan talaffuz etiladi. tovushlar talaffuzidagi bunday nuqson. jumladan rinolaliya deb ataladi.

2. 
   Yumshoq tanglay kalta. kamharakat - bunda havo oqimi burun bo،shlig4ga o'tib ketadi va barcha tovushlar burunli “i١V٦ “N” tovushlari kabi talaffuz etiladi.
   
3. 
   Tanglay xaddan tashqari baland turadi. tor boliidi - bunda til va tanglay birikishi natijasida hosil bo'ladigan tovushlar. masalan. “R". “L” kabi tovushlar noto،g،ri talaffuz etiladi.
   
4. 
   Tanglay haddan tashqari past turadi. yassi boMadi. bunda ogiz bo،shlig،i o،zining rezonatorlik funksiyasini. ya’ni ovoz kuchaytirib berish vazifasini toMiq bajara olmaydi.
   

BURUN BO،SHLIG،1 VA HALQUM NUQSONLARI

Og،iz hamda burun bo'shliqlari nutqni kuchaytirib beradigan rezonatorlik funksiyasini bajaradi. Yumshoq tanglay pastga tushganda havo oqimi burun bo'shligTga o'tadi. Havo oqimi burun bo،shlig،idan o،tishi natijasida ovoz knc-hayadi va ma’lum tusga. tembrga kiradi. Burun va halqumda turli xil shishlar boMishi. burun to،sig،ining xaddan tashqari qi٠yshayib qolishi. bodomcha bezlarining shishi. allergik holat. xronik tumov va boshqalar ham manqalanib gapirishiga (yopiq rinolali.ya) olib kelishi mumkin..

Jag، va tishlardagi nuqsonlar

OgMz bo'shlig'ining kengayishi va torayishi pastki jag،ning harakatiga bog،liq. Unli tovushlar talaffuzida pastki jag‘ tushiriladi, undosh tovushlar talaffuzida esa ko‘tariladi.

Jag، nuqsonlariga progeniya, prognatiya, yuqori va pastki jag‘lar jipslashganida ulardagi oldingi, yon tishlarning noto‘g‘ri holatda, orasi ochiq bo'lib turib qolishi, ya’ni noto‘g‘ri prikus kiradi. Progeniya (grekcha pro - oldinda, genpon - iyak) pastki jag،ning bir-biriga tegmasligi, jipslashmay qolishi, prognatiya (grekcha pro - oldinga, gnatos - jag‘) yuqori jag‘ning oldinga keskin chiqib turishi natijasida tishlar qatorlarining bir-biriga tegmay oldinma-keyin turishidir. Bu turdagi nuqsonlar tufayli talaffuz vaqtida tovush, masalan, tishlar orasidan sirg'alib chikish o‘rniga, to‘siqqa uchramay

chiqadi.Tishlarning siyrak, qiyshiq bo،lishi ham talaffuzga ta’sir ko‘rsatishi mumkin, Bunday xollarda havo oqimi tishlar orasidan chiqib tovush xushtak aralash talaffuz etiladi.

ADABIYOT

1. 
   Osnovi teorii i praktiki logopedii. Pod red. R.YE.Levinoy. М., 1968
   
2. 
   Logopediya. O.V.Pravdina. М., 1973
   
3. 
   MT'.Fomicheva. Vospitaniye u detey pravilnogo
   

proiznosheniya. M, 1981

‘. M.F.Fomicheva, K.Shodiyeva. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni to،g‘ri talaffuz etishga o‘rgatish. 0‘qituvchi, 198‘

5. 
   L.R.Mo^iinova, M.YU.Ayupova. Logopediya. Т., 1993
   
6. 
   R.Shomaxmudova, L'R'Mo^،minova' Bog‘cha va kichik maktab yoshidagi bolalar talaffuzidagi kamchiliklarni bartaraf etish. Т., 1981
   

SAVOL VA TOPSHIRIQLAR

L Nutq qanday paydo bo‘ladi?

2. 
   Nutq jarayonida qaysi organlar, analizatorlar qatnashadi?
   
3. 
   Eshituv analizatorini ta’riflab bering.
   

‘. Nutq apparatining tuzilishini so‘zlab bering.

5. 
   Nutq organlarida qanday nuqsonlar kuzatiladi?
   

til og'iz bo‘shlig‘ida turlicha harakat qiladi. o‘zini gorizontal harakatidan oldinga cho‘ziladi yoki orqaga tortiladi. vertikal harakatdan esa tanglay tomon ko‘tariladi yoki pastki jag‘ bilan birgalikda quyi tushadi. Unlilar bo‘g‘izda hosil boTadigan. og‘iz bo،shllg،lda turli tusga kiradigan sof ovozdangina iborat bo'lgan tovush yoki fonemalardir.