Svop-stavka (qoshilma) - spot ham forvard kurslan
ortasmdagi, punktlerde anlatilgan procentler parqi. Procentler
duzilmesine baylanish jagdayda diskont yaki qiziqtinwdan turadi.
SDR - arnawh qanzdarhq huqiqi. XVF tarepinen emissiya
qilmiwshi xahq arahq esap birligi.
Satip ahw kursi - ol boymsha satip aliw-sahw processinin
valyuta satip almatugm kursi.
208
Satiw kursi - ol boymsha satip ahw-satiw processinin valyuta
satilatugm kursi.
Spot operaciyalan - valyuta pitimi duzilgermen son, valyutalar
eki is kuninde kelip tusetugin operaciyalar.
Spot kursi - spot pitimini duziwde satip aliw-satiw processinin
valyutanin belgili birligi qunm anlatiwshi kurs.
Spekulyantlar - fmanshq instrumentlerdin kurslarmdagi panq
esabinan payda ahwdi gozlegen qatnasiwshilar.
Spred - valyutam kotirovkalawda satip ahw ham satiw kursi
ortasmdagi panq.
Stagflyaciya - ekonomikada bahalar ham jumissizhq
darejelerinin bir waqittm ozinde osiwi.
Strategiyahq alyanslar - jahan bazarmdagi global
ekonomikahq maselelerdi birgelikte sheshiw maqsetinde
duziletugm firmalar arahq birlespe bohp, usi birlespe usi
firmalardm basqa tarawlarda basekilesiwine tosqmhq qilmaydi.
Sirtqi sawdani kreditlew - pul arjilarm, tovar ham xizmetlerdi
belgili procent tolep qaytanp beriw sharti menen belgili muddetke
qarizga beriw.
Sirtqi qariz - mamlekettin sirt el mamleketler qanz beriwi
bank ham fmans sholkemlerinen zayom ham kreditler aliwi,
natiyjesinde payda bolgan qarzi.
Sirt el valyutasi - basqa bir mamlekette nizamh tolem qurahn
anlatiwshi valyuta.
Shet el valyutalarm diversifikaciyalaw - bir waqittm ozinde
bir neshe shet el valyutasmda rezervler duziliwi tusiniledi.
Tarif sheklewler! - ekonomikahq ham administrativlik
nizamshihgma tiykarlangan summa, ol sirtqi sawda basqanwda
baji-tarif siyasatin korsetiwshi funkciya.
Tikkeiey kotirovka - Milliy valyuta birliklerinde anlatilgan sirt
el valyuta birliginin bahasi,
209
Teskeri (janapay) kotirovka - sirt el valyuta birliklerinde
korsetiletugm milliy valyuta birliginin bahasi.
Teskeri kurs - eki mamiekette turlishe anlatilgan valyuta kursi.
Bir mamiekette satip aliw-satiw processmde valyuta basqa
mamiekette kotirovka vaiyutasi sipatmda amel qiladi.
TransmiUiy bank - jahan ssuda kapitah ham fmans-kredit
xizmetleri bazannda aktiv qatnasiw imkamn beriwshi kapitalga iye
iri bankler tusiniledi.
TransmiUiy korporaciyalar - bas kompaniya bir mamleket
kapitalma tiyisli bolip, filialian bolsa dunya boylap tarqalip
ketkken kompaniyalar.
Transrailliylesiw indeksi - TMKnin shet eldegi tovar ham
xizmetler islep shiganwga tarhlgan darejesi.
Treyderler - fmanshq instrumentlerdin kurslan ozgeriwinen
paydalangan jagdayda bir yaki bir neshe shartnamalar tiykarmda
payda ahwdi gozlegen jahan finans bazan qatnasiwshilan.
Transferrer - ekonomikahq bayhq, bir tarepleme tartipte
ekinshi tarepke qatnasiwm taminlew.
Tolem balansi - mamlekettin sirt el mamleketler menen
bolatugm bayiamslan natiyjesinde juzege keletugm valyuta
tusimleri ham tolemlerinin haqryqattagi summasi korsetiledi.
Tuwridan t u w n shet el investiciyalar (TTShI) - sirt el
kapitalmin uzaq muddetli kiritiliwi bolip, investor sholkemlestirilip
atirgan firma aksiyalan yaki aksioner kapitalma toliq iye bohwi
yaki keminde on procenti xojahq iskerliginin tasirshen
qadagalawm tamiyinleydi.
Toliq ekonomikahq integraciya - birden bir ekonomikahq
siyasat juritiw, uluwmahq valyuta ham milliy basqanwdan joqan
sholkemlerdi duziw.
Tolem sanesi - pitim boymsha sherik sol kunge deyin valyutam
otkizip beriwi, yagniy tolemdi ameige asmwi zarur bolgan sane.
210
Uzm poziciya - sirt el valyutaga sahstirmah kurs qater
(risk)lerinen ibarat talaplar.
Uluwmahq bazar - agza mamleketler ortasinda tovarlar,
xizmetler, jumisshi kushi ham kapitaldin erkin hareketin
tamiyinlewge erisiwge hareket qihp atirgan mamleketler topan.
Uluwmahq poziciya - tolemlerdin rurli muddetleri esapqa
ahnbaytugin sap valyutahq yaki procentli poziciya.
Valyuta - sirtqi ekonomikahq ham xahq arahq baylamslardin
basqa turlerine qatnasiwshi mamleket milliy pul birligi.
Valyuta qamah - xahq arahq sholkemler yaki aymm
mamleketler topan tarepinen bazi bir mamleketlerge sahstirmah
valyuta tusimlerinin keliw processinde tosqmhq qihw tusiniledi.
Valyuta bazarlan - bul talap ham usmis tiykarmda turli turde
valyutalar satip aldi-satiw processinin rasmiy oraylan.
Valyuta intervensiyasi - Orayhq bank tarepinen milliy valyuta
kursma tasir etiw maqsetinde shet el valyutam satiw ham satip ahw
operaciyalan.
Valyuta kursi - mamleket pul birliginin basqa mamleket pul
birliginde anlatilgan bahasi.
Valyuta qatnasiqlari - valyutanm jahan oborotmdagi hareketi
natiyjesinde payda bolatugm pul qatnasiqlari.
Valyuta operaciyalan - shet el valyuta! an ham valyutahq
qimbathqlarda mvilik huqiqmm almaslamwi menen baylamsh
operaciyalarga aytiladi.
Valyuta rezervlerin diversifikaciyalaw - bir waqittm ozinde
bir neshe jetekshi erkin almaslanatugm valyutalarda shet el valyuta
rezervlerin duziw.
Valyuta riski - valyuta kurslannm ozgeriwi natiyjesinde juzege
keletugm ziyan koriw qawpi tusiniledi.
Valyuta siyasati - bul xahq arahq valyuta qatnasiqlari
tarawmda ameige asmlatugin ilajlar jiyindisi.
211
Valyuta sistemasi- valyuta qatnasigm sholkemlestiriwdin
mamleket huqiqi formasi.
'Valyutamn kurs rejimi - birinshi, eger milliy valyutanin kursi
erkin tarizde valyuta bazarinda talap ham usinis tiykannda
aniqlansa, bul erkin juzip juriwshi kurs rejimi dep ataladi.
Valyutahq krizis - xaliq araliq valyuta qatnasiqlarmda juzege
keletugm keskin qarsihqlarga aytiladi.
Vekselli kredit - eksportyor tovardi satiw haqqmda pitim
duzip, otkizbe veksel (tratta)di importyorga jiberedi, importyor
kommerciyaliq hiijjetlerin aiip akseptleydi, yagniy onda korsetiigen
muddette tolemdi amelge asinwga razihq beredi.
Valyuta kurslari mexanizmi - milliy valyutanin evroga
qatnash tiykargi paiitetin tartipke saliw mexanizmi bohp,
valyutalar kursi paritetten 15%ke shekem pariqlaniwi mumkin.
Xaliq araliq kepillikler - tovarlar ham kapitallar hareketinin
uzliksiz ham tohq hareket qiliwm tamiyinlewge xizmet qilip,
Orayliq bankier, kommerciyaliq bankleri, korporaciyalar, hukimet
ham xaliq araliq sholkemleri tarepinen beriledi.
Xaliq araliq kredit qatnasiqlarinin subyektleri
kommerciyaliq bankleri, orayliq bankier, mamleket organlan, iri
karxanalar, regional ham xaliq araliq fmans-kredit sholkemleri
qatnasadi.
Xaliq araliq esap-saaaqiar - sirtqi sawda, kapitallar ham
kreditlerdin hareketi menen baylamsli valyutahq operaciyalar ,
valyutada satip aliw-satiw operaciyalan ham basqa tovarsiz
harekettegi operaciyalar kompleksi tusiniiedi.
Xaliq araliq korporaciyalar - jahan tovar harn islep smgariw
faktorlan bazarlarma sezilerli darejede tasir korsetiwshi iri
kompaniyalar.
Xaliq araliq ekonomikahq qawipsizlik - mamleketlerdin
ekonomikaliq mapierine ziyan keltiruwshi qawipler ham olardm
212
ekonomikasm izden shiganwga bolgan unniwlardi saplastmwdin
kepilliklestirilgen mexanizimin jaratiwga qaratilgan kompleks is-
ilajlar jiymdisi.
Xaliq araliq ekonomikaliq integraciya - milliy
ekonomikalardu'i birden-bir islep shigariw processine qosiwi.
Xaliq araliq miynet bolistiriliwi - bul mamleketler ortasmda
miynettin socialhq-aymaqliq bolistiriliwi bohp, ol 6z aldina
mamleketler islep shigariwlannin qaniygelesiwine tiykarlanadi.
Xaliq araliq 11 nans sholkemleri - jahan ekonomikasi
turaqhgm tamiyinlew ushm finans ham valyuta-kredit qatnasiqlann
tartipke saliw maqsetlerinde mamleketler araliq kelisim tiykannda
duzilgen xaliq araliq sholkemlerdi anlatadi,
Xaliq araliq birlesiw bam qosip aliwiar - kompaniyalardin
xaliq araliq bazarlarda aksiyalardm iri paketi yaki karxanani tohq
satip ahwlan processi.
Xedjirler - valyuta kurslarmm keleshekte unamsiz tarepke
ozgeriwinen koriletugin finansliq ziyannin aldin ahw menen
shugillamwshi qatnasiwshilar.
Yarim marjah knrs - klient penen valyuta pitimin esap-sanaq
qihwda tohq marja emes, al yarmi almadi. Eger adettegi marjanm
sherek bolegi esapqa alinsa, bul jagdayda gap tek sherek marja
kursi haqqmda baradi.
213
PAYDALANILGAN ADEBIYATLAR
1. Ozbekistan Respublikasi Konstituciyasi. - Т.: Ozbekistan
2014 j .
2. Ozbekistan Respublikasimn «Ozbekistan Orayhq
haqqmda»gi Nizami 1995-jil 21-dekabr.
3. Ozbekistan Respublikasimn «Bankler ham bank xizmeti
haqqinda»gi Nizami. 1996-jil 25-aprel.
4. Ozbekistan Respublikasimn «Valutam tartipke saliw
haqqmda»gi Nizami. 2003-jil 11-dekabr.
5. Ozbekistan Respublikasimn «Investitsiya xizmeti
haqqmda»gi Nizami. 1998-jil 24-dekabr.
6. Ozbekistan Respublikasimn «Sirtqi ekonomikahq xizmet
haqqinda»gi Nizami. 1991-jil 14-iyun.
7. Ozbekistan Respublikasi Prezidentinin 2017 jil 7 fevraldagi
«Ozbekistan Respublikasin jane de rawajlandinw boyinsha
Hareketler strategiyasi haqqmda»gi PF-4947-sanh Parmani.//
Ozbekistan Respublikasimn Nizam hujjetleri toplami, 2017 j . , 6-
san.
8. Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qatiy tartib-intizom va
shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoydasi
bo'lishi kerak.// «Xalq so'zi», 2017 yil 15 yanvar.
9. Mirziyoev Sh.M. O'zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining 2017 yil 14 yanvar oyida bo'lib otgan
«Mamlakatimizni 2016 yildagi ijtimoiy -iqtisodiy rivojlantirish
yakunlarini har tomonlama tahlil qilish hamda respublika
hukumatining 2017 yil uchun iqtisodiy va ijtimoiy dasturi eng
muhim yo'nalishlari va ustuvor vazifalarini belgilash»ga
bagishlangan majlisida so'zlagan nutqi.// «Xalq so'zi», 2017 yil 16
yanvar.
214
10. Karimov LA. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. T.2.
Т.: «O'zbekiston», 1996.
11. Karimov LA. Asosiy vazifamiz - Vatanimiz taraqqiyoti va
xalqiraiz farovonligini yanada yuksaltirishdir. - T: «O'zbekiston»,
2010 y. - 8 0 b.
12. Karimov LA. Jahan fmanshq - ekonomikahq krizisi,
Ozbekistan sharayatinda oni saplastmwdin jollan ham ilajlan. - T:
«O'zbekiston», 2009 y. - 56 b.
13. Karimov LA. Mamlakatimiz taraqqiyoti va xalqimizning
hayot darajasini yuksaltirish barcha demokratik yangilash va
iqtisodiy islohotlarimizning pirovard maqsadidir. -Т.:
«O'zbekiston», 2007.
14. 2017-2021 yillari O'zbekiston Respublikasini
rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha Harakatlar
strategiyasini «Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili»da
amalga oshirishga oid Davlat dasturini o'rganish bo'yicha ilmiy-
uslubiy risola.[Matn]/ O'zbekiston Respublikasi oliy va o'rta
maxsus ta'lim vazirligi, Toshkent Davlat iqtisodiyot universiteti. -
Т.: «MA'NAVIYAT», 2017 y. 244 b.
15. Ван Хори Дж. К. Основы управления финансами.: Пер.
с англ./Гл. ред. Серии Я.В.Соколов. -М.: Финансы и
статистика, 2003.~800с.
16. Данилов Ю.А. Рынки государственного долга: мировые
тенденции и российская практика. - М., 2002.
17. Деньги, кредит и банки: Учебник / Под ред.
О.И.Лаврушина. - М., 2004.
18. Международные финансы: учебное пособие./ А.В.
Агибалов, Е.Е. Бичева, О.М. Алещенко -Воронеж: ВГАУ,
2015.-241с.
19. Моисеев С. Международные валютно-кредитные
отношения. -М.: «ИНФРА», 2007. 573 с.
215
20. Михайлушкин А.И. Шимко П.Д. Международная
экономика: теория и практика. Учебник для вузов. -СПб.:
«Питер», 2008. 464 с.
21. Финансы- Учеб. пособие / Под ред. A.M. Ковалевой. —
5-е Ф59 изд., перераб. и доп. - М.: Финансы и статистика,
2007.-416 с: .
22. Финансы, денежное обращение и кредит: Учебник для
вузорв / под ред. М.В.Романовского, О.В.Врублевской. -2-е
изд., перераб. И доп. -М.: Издательство Юрайт: ИД Юрайт,
2010,-714 с.
23. Финансы. Учеб. -2-е изд., перераб. И доп./ под ред.
В.В.Ковалева, -М.: ТК Велби, Изд-во Проспект, 2006. -640 с.
24. Финансы. Учебник./ коллектив авторов под ред.
Е.В.Маркиной. -2-е изд., стер. -М.: КНОРУС, 2014. -432 с.
25. Финансы. Учебник для бакалавров./ под общ. ред.
Н.И.Берзона. -М.: Издательство Юрайт, 2015. -590 с.
26. Федякина Л.Н. Международные финансы. -СПб.:
«Питер», 2009. 344 с.
27. Хасбулатов Международные экономические
отношения: учебник для бакалавров. - М.: Юрайт, 2012, 910 с.
28. Abdullayeva Sh. Xalqaro valuta-kredit munosabatlari. —
Т.: IQTISOD-MOLIYA, 2005 у. 588 b.
29. Ataniyazov J.X., Alimardonov E.D. Xalqaro moliya
munosabatlari: darslik /-T.:-2014. - 432 b.
30. Dusmuratov R.D., Bayjanov S.X. Finans./ Sabaqhq - Т.:
«Fan va texnologiya», 2015 j. -468 b.
31.JumayevN. «Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi mohiyati,
sabab-oqibatlari va O'zbekistonga ta'siri». - Т.: «TDIU», 2009.
56 b.
32. Jumayev N., Burxonov U. Moliyaning dolzarb
muammolari. -Т.: 2003.384b.
216
33. Vahobov A.V., Malikov T.S. MOLIYA./ Darslik - T:
NOSHIR, 2011. 711b.
34. Vahobov, U. Burxonov, N. Jumayev. Xalqaro moliya
munosabatlari.-Т.: Sharq. 2003. 400b.
35. Механизмы регулирования деятельности
предпринимательских субъектов: теория и
практика./Монография, Дж.Зайналов, К.Данияров, Нукус
«Билим», 2014. -188 с.
36. Krugman, Paul R. In ternational econom ics:theory &
policy/Paul R.K ragman, Maurice Obstfeld, Marc J. Melitz. —
9th ed. 2012.
37. Jeff Madura. International Financial M anagem ent.
Thomson South-Western - 9th ed. 2008.
Internet saytlan:
www.minfin.ru
www.mf.uz
www.budget.ru
www.df.ru
www.gov.uz
www.mfa.uz
217
MAZMUNI
1-bap.
1.1.
1.2.
1.3.
2-bap.
2.1.
2.2.
2.3.
3-bap.
3.1.
3.2.
3.3.
4-bap.
KIRISIW
XALIQ ARALIQ FINANS HAM ONIN
JAHAN EKONOMIKASI
RAWAJLANIWINDAGI ORNI
Xahq araliq finanstin ekonomikahq mazmuni
ham ahmiyeti
Jahan fmansliq ortaligi ham onda xahq araliq
fmans qatnasiqlardin tutqan orni
Milliy ekonornika rawajlaniwmda xahq araliq
fmans qatnasiqlardin roli ham ahmiyeti
JAHAN EKONOMIKASI GLOBALLASIWI
Jahan ekonomikasi globallasiwi tusiniginin
mazmuni ham omn tiykargi belgileri
Globallasiw processinin tiykargi derekleri,
faktorlan ham rawajlaniw basqishlan
Globallasiwdm milliy ekonornika turaqhgma
tasiri
JAHAN FINANSLIQ-EKONOMIKALIQ
KRIZISI
Ekonomikahq cikl hareketi ham fmansliq krizis:
mazmuni ham qasiyetleri
Xahq araliq fmans bazannda krizisler juzege
keliw faktorlan ham koncepsiyalan
Jahan fmanshq-ekonomikahq krizisi juzege
keliwinin tiykargi sebepleri
XALIQ ARALIQ FINANS
SHOLKEMLERININ XALIQ ARALIQ
FINANS QATNASIQLARI
RAWAJLANIWINDAGI ORNI
3
5
5
9
12
20
20
22
28
34
34
39
42
51
218
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
5-bap.
5.1.
5.2.
5.3.
6-bap.
6.1.
6.2.
6.3.
6.4.
7-bap.
7.1.
7.2.
Xahq araliq fmans sholkemlerinin
klassifikaciyalamwi ham uluwmahq xarakteri
Xahq araliq Valyuta Fondinm maqseti ham
xizmetinin mazmuni
Jahan banki topan ham ogan kiriwshi
sholkemleri xizmeti
Regionalhq valyuta-kredit ham fmans
sholkemleri
JAHAN VALYUTA SISTEMASI HAM ONIN
RAWAJLANIW BASQISHLARI
Jahan valyuta sistemasi ham omn tiykargi
funkciyalan
Jahan valyuta sistemasmin rawajlaniw
basqishlan ham onm qasiyetleri
Evropa valyuta sistemasmin tiykargi elementleri
ham rawajlaniw basqishlan
XALIQ ARALIQ VALYUTA
OPERACIYALARI
Valyuta kursi ham onin turleri
Valyuta operaciyalarmm mazmuni
Valyuta siyasati
Ozbekistanda valyuta operaciyalarm amelge
asmw tartibi
XALIQ ARALIQ FINANS
QATNASIQLARTNDA VALYUTA
RISKLERTN BASQARIW
Valyuta riskleri tusiniginin ekonomikahq
mazmuni ham turleri
Valyuta riskinin juzege keliw sebepleri
51
55
62
73
92
92
94
114
121
121
133
139
145
155
155
159
219
7.3.
8-bap.
8.1.
8.2.
8.3.
8.4.
8.5.
Valyuta riskin basqanw usillan ham olardm
mazmuni
OZBEKISTANNIN XALIQ ARALIQ FINANS
QATNASIQLARINA INTEGRACIYALASIWI
Ozbekistanda sirtqi ekonomikaliq iskerlik ham
onin tiykargi principleri
Mamleket sirtqi ekonomikaliq xizmetiniii
tiykargi bagdarlan
Ozbekistanda sirtqi sawda baylanislarmm
rawajlamwma qaratilgan is-ilajlar sistemasi
Ozbekistannm xahq arahq valyuta-kredit
sholkemlesri menen 6z-ara sheriklik baylanislari
Ozbekistannm integraciyahq birlespelerdegi
iskerligi
GLOSSARIY
PAYDALANILGAN ADEBIYATLAR
164
172
172
176
180
186
193
200
214
Do'stlaringiz bilan baham: |