R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

58

---

sabab b o ia d i. Substansial y o n d a sh u v d a esa variantlashuv va n u tq
sharoitiga m os variantning ta n la n is h i tilning tarkibiy q ism i b o i g a n
m e ’yorga daxldorligi bilan m u h im aham iyat kasb etadi.
S o ‘z invariant — a llovarian t — variant m u n osab ati x u su sid a
ketar ekan, m o r fem a variantlashuvining:
a) 
so f fo n e tik
(o rttir m a
nisbat 
shakllari: 
[-d ir\—[-tir],
[-kaz—[-qaz\;
o 'z lik va m a jh u l nisbat shakllari: [ - /« ] — [-/] , [-/« ] —
M ;
b) m orfologik (kesim lik shakllari: 
[-man], [~m \; [-m iz], \-fc \;
[edi\, № ) \
d) fu n k sion al-sin tak tik (o r ttir m a nisbat shakllari: 
[-k a z\-
[-
d i r
],
[-¿at]
- [-/*];
e) leksik (k ichraytirish shakli: 
[-choq], [-chak])
kabi tu rlari
mavjud b o iib , b u varian tlarn i ikki:
a) asem an tik ( s o f f o n e t ik ) ;
d) 
sem a n tik (m o r fo lo g ik , fu n k sion al-sin tak tik , leksik) tu rga
ajratish m u m k in .
S o ‘z va m o r fe m a tark ib id agi har qanday to v u sh a lm a sh in u v i,
a w a lo , fo n e tik -fo n o lo g ik ta b ia tli, sem antik q iym atga ega e m a s.
M orfonologiya 
m o r fe m ik -m o r fo lo g ik
variantning 
ana 
s h u
ko'rinishlari v o q ela n ish in in g m e ’yoriy jihatini tek sh irad i. B u e s a
bugungi kunda til stm k tu ra sin in g fonetik, leksik va m o r fe m ík
sathlari oralig'id a ajratilayotgan m o rfon ologiyan in g aslida fo n e tik a -