R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

Gapning 
ifoda 
maqsadini
o ‘zgartuvchi vosita gap tarkibiga kiritilsa ham, sintaktik qurilishiga
putur 
etkazmaydi 
(masalan, 
so‘roq olmoshlari, yuklamalar).
D em ak , birinchi gapdagi buyruq, ikkinchi va to‘rtinchi gapdagi
so'roq 
va 
uchinchi 
gapdagi 
darak 
ma’nolari 
mantiqiy
kategoriyaning 
ushbu 
gaplarda 
namoyon bo'lgan zarralari—
gaplarning sintaktik tabiatiga daxldor bo‘lmagan o‘zga, begona
hodisaning tajallisi.
2 . M od al ma’nolar. So'zlovchining o ‘z fikriga rnunosabatini
ifodalovchi modal ima’no ham gapning sintaktik qurilishiga ta’sir
qilm aydi. M asalan, 
Shalola kelgan, Shalola kelgandir, Shalola keldi,
Shalo/a, albatta, keldi 
gaplarining birinchisida so'zlovchining
fikrga betaraf munosabati, ikkinchisida gumonsirash, uchinchisida
aniqlik:, to'rtinchi gapda fikming qatiyligi namoyon bo'lgan.
332

---

Bundagi biror gapdan anglashilgan so‘zlovchining m unosabati
ikkinchi bir gapga ko‘ chirilsa ham , gaplarning sintaktik tabiati
o ‘zgarmasdan qolaveradi. Yuqorida keltirilgan to‘rtta gapning
birinchisida qatiylik (
Shavkat uyga borsin), ikkinchisida noatiiqlik
(Qaylardasan, 
sevikli 
erkam), 
uchinchisida 
afsus 
(
G ‘urbat
axtarganga g'urbat ekan bu dunyo), to'rtinchisida gumon (Sen ham
uni sevasanmi?) 
kabi