maxsus (pasayuvchi, tugallangan) ohang bilan ta’minlangan.
IMa’lum bo'ldiki, mazmun va shakl muvoflq
emas. Bir
m azm un (propozitsiya) turli shakl (SB va gap) bilan ifodalangan.
Shuningdek, bir shakl turli mazmunlarni ifodalashi mumkin.
Masalan,
Men o'quvchiman gapi sintaktik shald sifatida ikki
m azm unni ifodalagan. Qiyoslang:
1. Men o ‘quvchiman - I am school boy.
2 . Men o ‘quvchiman - I am readineer.
M azm uniy sintaksisda gap mazmuni ikki unsur — obyektiv va
subyektiv mazmundan iborat deb qaraladi. Obyektiv mazmun
gapda aks etgan propozitsiya (u
diktum ham deyiladi), subyektiv
m azm un esa bu voqelikka so‘zlovchining munosabati (u
modus deb
yuritiladi). Masalan,
Halim keldi, Halim kelmoqchi, Halim kelsa
edi, Halim, balki kelar gaplarida diktum bir xil, ammo har bir
gapda modus turlicha.
B ir sintaktik birlik bilan turli mazmunning, bir mazmunning
turli sintaktik birlildar vositasida ifodalanishi sintaktik birliklarda
mazmuniy-sintaktik
nomuvofiqlikni
keltirib
chiqaradi
(bunga
yuqorida misol keltirildi).
B ir propozitsiya sodda gap bilan ham, qo‘shma gap bilan ham
ifodalanishi mumkin. Qiyoslang:
Kamo/a kelgach, men ketdim
(sod da gap).
Kamola keldi va men ketdim (qo'shma gap).
Q o'shm a gap bilan bitta propozitsiya ifodalanib, gapning bir
qismi modusnigina ifodalashi mumkin:
Men o ‘ylaynanki (modus),
u bugun kelmaydi (diktum, propozitsiya).
Gaplarning ifoda maqsadiga ko‘ra turida ham mazmuniy-
Do'stlaringiz bilan baham: |