R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

fonem a 
ko‘rinishining
mavofiqligi asosi d a tashkil topgan. Bulardan birortasi almashtirilsa,
bcshqa lisoniy birlik vujudga keladi. Masalan, [aka],
Tashkil etu v ch i va hosila birlik orasida pog‘onali munosabat
mavjud bo‘ladi. Pog‘ onali munosabat lisoniy birliklarning sathma-
sath qatlam lanishida muhim ahamiyat kasb etadi. Qatlamlanish
quyidagi tartibda. bo‘ladi:
3 5

---

fon em a;
m o rfem a;
leksem a¿
qolíp.
0 ‘z b e k
tilidagi fonemalar rm ’lum bir butunlikni, bir sath
(fon ologik sa th )n i tashkil etadi. Bii satli esa unlilar va undoshlar
tizim id a n ta sh k il topadi. Deylik, unlilar tizimi yana ikkiga —
lablanm agan 
unli ([/]-[e]-[a]) va lablangan unli ([«]-[o l-[o ])
tiz im c h a sid a n tashkil topgan. K oiinadiki, tashkil etuvchining o ‘zi
ham tash k il etuvchidan iborat. Demak, tashkil etuvchilik — nisbiy
tushuncha. B u n d a minimal tashkil etuvchigina bosliqa boiaklarga
b o iin m a s lig i mumkin.
M in im a l 
tashkil 
etuvchi 
nafaqat 
birliklami, 
shu 
bilan
birgalikda, b irliklarning o‘zaro munosabatini liam o£z ichiga oladi.
Shuni t a ’kidlash lozimki, eng kichik (minimal) tashkil etuvchi
b o ig a n fo n e m a yana ichki va tashqi jihatga ajraladi.
A y tílg a n la r asosida, lison hamda nutq birliklari sifatida
quyidagilar 
ajratiladi. Lison va nutq birliklari ham lison va
n utqning 
o ‘ zi kabi UMrS va AHVO munosabatida bo'ladi
(4-jadval):
4-iadval