R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

Moddiylikdan xoli
Moddiylikka ega
Cheklangan
Cheksiz
Ijtimoiy
Individual
Barqaror
0 ‘tkinchi
Lisoniy paradigm a va uning turlari
Lisoniy birliklar bir-birini eslatib turish xossasiga eg a. Shu
boisdan ular jamiyat a’zolari on gid a bir tizim ga birlashgan holda
yashaydi. Masalan, 
[a] fonem asi [o] 
fonemasini, 
[w] 
fonem asi
[o'] fonemasini, [/] fonemasi [e] fonemasini eslatadi. Lekin [
0
]
fonemasi [q] yoki 
[h] fonemasini eslatmaydi. Chunki ular ikki tizim
— unli va undosh tizimiga kiradi. Unlilar bir-birini unlilar tizim ida,
undoshlar bir-birini undoshlar tizimida eslata oladi. H atto [«]
fonemasining. 
[a] ni eslatishi o‘z tizimdoshi bilan birgalikda amalga
oshiriladi. Masalan, 
[a], [o] fonemalari kichik, ichki tizim hosil
qilib, birgalikda qolgan fonem a juftliklarini eslatadi. Eslatish ikki
torronlama bo'lishi ham mum kin. Masalan, 
[yuz\ leksemasi, bir
tomondan 
[bet], [chehra], [jairtol], [oraz] kabi birliklarni, '.kkinchi
41

---

tomondan, 
[burun], [ko ‘z ], [quloq], [qosh] , [lab] leksemalarini
esiatadi va bunda u ikki tiz imning a’zosi hisoblanadi.
Bir-birini 
eslatuvchi 
birliklar umumiy, 
o'xshash 
belgi-
xususiyatga ega bo‘ladi. Ana shu o ‘xshashlik va umumiylik ulami
birlashtiruvchi, bir tizimda ushlab turuvchi belgilari sanaladi.