R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

qiluvchilar hamda lug'aviy shakl hosil qihvchilar atamasi ostida
qayta tasniflandi.
Oltinchidan, gap markazi tushunchasi fanga kiritilib, u asosda
o ‘z b e k tilin ing gap qurilishiga xos substansial moliiyati ochildi va
o ‘z b e k tilid a gapning eng kichik qurilishi [kesim] qolipiga ega
ekanligi tan olinib, uning [ega-kesim] qolipli rus va boshqa
tillardan farqi asoslandi.
Yettinchidan, qo'shma gap tasnifi va tarkibini belgilashda ham
o 'z ig a
xos 
va yangicha 
ish 
tutildi. 
Bunda 
gap 
markazi
tushu nchasiga, turkiy xususiyat - o'zbek tilida rivojlangan kesimlik
shakllariga va qo‘shma gap tarkibida soida gaplami bir-biriga
b o g io v c h i vositalarga, tobe gapning hokim gap valentligi silsilasida
tu tg a n o ‘rniga asoslanildi.
Bugungi kunda o'zbek tilshunosligi «nutq-lison» tamoyilidan
«lison-nutq» 
tamoyili asosida ish ko‘rishga jadal o'tmoqda.
B oshqacha aytganda, o ‘zbek substansial tilshunosligi aniqlagan
liso n iy umumiyliklarning nutqiy voqelanishini tekshirishga jiddiy
kirishm oqda. 
Lisonning 
amaliy 
voqelanishi, 
undan 
amaliy
foydalanish masalalari bilan shug‘ullanuvchi quyidagi zamonaviy
y o ‘nalishlar ish boshlamoqda:
1 . Sotsiolingvistika.
24

---

2. Psixolingvistika.
3. Pragmali ngvistika.
4. Lingvokognitologiya.
5. Lingvokulturologiya.
6. Neyrolingvistika.
7. Kompyuter lingvistikasi.
8. Korpus lingvistikasi.