R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

a) 
vositali to‘ldiruvchi: 
Gulnormng o'zidan s o ‘rab k o ‘rarmiz?
( « S a o d a t» ).
b) 
o ‘rin holi: 
Eshigi ochiq narigi xonadan pianino ovozi
eshitibnoqda edi.
(P .Q od .).
d) sabab holi: 
Yulduz taajjubidan o ‘zini bosolmadi
(M .M u h .).
e ) payt holi: 
Ikkalasi yoshlikdan birga o ‘sishgan
(M .Q o r.).
0
 
ko'm akchilar 
bilan 
birga 
ajratilgan 
b o'lak
vazifasi:
£)amislzkapaliklar 
odamlarni 
nomlari 
bilan 
atashdan 
ko‘ra,
xu su siya tla ri bilan ta ’riflaydilar
 (A .Q ah .).
C h K o ‘z vazifasini y o ‘qotishi m umkin: 
[birdan], [to ‘saidan],
[
qo ‘qqisdan ].
M a ’nosi kuchsizlanishi va gap qisqarishi 
natijasida kesim
v a z if a s id a tuslovchi olishi m um kin: 
Qishloqdanmisizlar
? Qisqaruv
l i o d i s a s i C hK dagi so'zn in g ega bo'lib kelishini ham ta ’minlaydi:
J5u kitoblardan menda ham bor.
J K d a g i 
ot 
ish-harakat 
yo'nalgan 
predm etni 
anglatadi:
jn a k ta b g a , ishga, zavodga, ukamga.
U n in g invariant affiksi [-
ga
]
b o i i b , n u tq d a turli fonetik, poetik, dialektal variantga ega bo'ladi:
fcu ra k k a , tuproqqa, buyona, qayg‘a.
JK
ko‘m akchi bilan sin on im ik m unosabatga kirishadi: 
uyga
k e td i — uy tomon ketdi> ukasiga oldi - ukasi uchun oldi.
JK
C hK , TK va 0 ‘PKlari vazifalarini ham bajaradi: 
Biz
h a sh a m a tli bino oldiga(da) to ‘plandik. Bu gapga(ni) tushunmadim.
K o ‘rsa tishga (dan) uyaldim.
J K dagi ot gapda:
a) 
vositali to'ldiruvchi: 
Mohidil shoshilinch safarga otlana
b o s h la d i.
(J.A bd.) 
Dildor Naftsaning oppoq chaqnoq ko‘zlariga
h a v a sla n ib boqdi.
( H .G ‘ul.)
b) o ‘rin holi: 
Bahor ko'zi to‘la yoshni yashim oq uchun eshikka
yugurdi.
 
(Sh.R ash.) 
Nay man choHlariga, to‘ qaylariga chinakam
b a h o r k eldi.
(S .A h m .)
234

---

d) payt holi: 
Sport musobaqalari bahorga qoldirildi.
(«Qashq.»).
e ) maqsad hoi i: 
Batoning o ld in i olmoqqa ne choralar ko'rmoq
lozim?
(J.Abd.) 
Bahor Po ‘latni kuzatishga yasanib chiqqan edi.
(Sh.R ash.)
f) sabab holi: 
0 ‘z vaqtida davolanmaganimga juda afsus-
lanaman. Sitora sportda katta muvaffaqiyat qozonganiga xursand
bo ‘Idi.
g) m iqdor-daraja holi: 
Ro ‘ziyeva Dilshoda do ‘kondan besh
so‘mga turli o ‘quv qurollari sotib oldi.
Qisqargan q o lip li g a p la rd a k esim v a z ifa sid a keladi: 
Kitob
hammaga. Bilim otwimaga.
K o‘rinadiki, J K ot tu r k u m id a KK U G M s in i «oldingi otni