R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

k e sim lik
kategoriyasidan b o s h la s h m aqsadga m uvofiq. Zero, fe ’l — kesim
vazifasida kelishga e n g k o ‘p x o sla n g a n s o ‘z turkumi.
Kesimlik kategoriyasi.
 
M a ’lu m k i, kesim gap bo'lagi sifatida
dunyodagi barcha tilla r n in g sintaktik sistem asida a lo h id a o ‘rin
tutadi. U ning m avqei turkiy tillard a, ayniqsa, m uhim .
T u rk iysh u n oslik d a h am , o ‘zbek tilshunosligida ham k esim lik
kategoriyasini m a x su s m o r fo lo g ik kategoriya sifatida k o 'rsa tish u rf
b o ‘lmoqda. 
Z ero , u
a lo q a -m u n o sa b a t shakllari sira sid a t o i i q
sintaktik funksiya b ajarish i b ila n ajralib turadi. Turkiy tilla r n in g
asosiy xususiyati sh u n d a . C h u n k i aloqa-m unosabat k ategoriyalari
sirasidagi kelishik v a egalik s o 'z la r n i b o g ‘lashga xizmat 
qilsa va
ko‘p hollarda gap 
b o ‘laklarini belgilam asa, kesimlik 
shakllari
so‘zla ig a alohida sin ta k tik v a z ifa beradi. B oshqacha a y tg a n d a , «gap
bo'laklarini 
sh ak llan tirish » b e lg is i ostidagi ziddiyatda 
kesim lik
kategoriyasi bu b e lg ig a t o ‘liq egaligi bilan ajralib tu r a d i. Egalik
169

---

k a teg o riy a si esa gap bo'Ialdarini belgilam aydi, balki faqat so 'zn in g
sin ta k tik m unosabatini ko'rsatadi. K elishik kategoriyasi bu belgiga
m a jh u l m unosabatda. C hunki niasalan, o ‘rin-payt kelishigidagi so ‘z
h oi 
v a z ifa sid a
ham, 
boshqa vazifada ham boTislii 
m um kin.
Q iy o sla n g : A kam
shaharda
yasliaydi (