R. S. Qosimov (rais), X. Sultonov, Q. Nazarov, M

Al-Misoq – “ahdlashuv”, Qur’oni karim A’rof surasi, 172-oyatida bayon etilgan




hodisa. Navoiyda “subhi alast” timsoli bilan ifoda-langan bu hodisa ibtidoda yagona Alloh bilan bani bashar orasidagi ahdlashuvni ang-latadi.
Inson ko’ngli vahdat mayi bilan to’la bo’lgan ko’za (sabu)ning singan bir parchasi, unda bir qultum loyqa aralash may mavjud. Vahdat mayiga tashna oshiq shu may quyqasini yaxshilab tinitmog’i lozim, shundagina u yaxlit ko’zguning
bir parchasi singari Haqiqat nurini o’zida aks ettira boshlaydi. Oshiq unga boqib mast bo’ladi, o’zligini yo’qotib, abadiyatga daxldor bo’lish imkonini paydo qiladi. Bunday oshiqlik-mastlik inson ko’nglidan hirsu havas zangini, xudbinlik (egoizm) zangini (ranjini, g’amini) yuvib tashlaydi. G’ayr (begona) shu xudbinlikdir, shirk shu xudbinlikka dildan joy berishdir, ko’ngil ko’zgusini bosgan zang ham ushbu xudbinlikning o’zidir.
Vahdat mayini ichgan oshiqqa hech kim jafo qila olmaydi, o’zi ham birovga jafo qilishdan xoli bo’ladi:

Chun men dayr piri vafosida men,
Falakdin etishmas jafoye manga.81 taqdirdan shikast etmaydi, dayr piriga
Sing’on^Das^ya^rfo^pl ^ir–^{i -} N^mav^ao^yi^xy ^onb^aad^sii^oy^hibolⁱa^, m^Bid^oa^rg^lii^{q haqi}

vafodorlik saqlagan oshiqqa falak jafo
m_yau_gh_oim_na t_Bim_os_ro_ll_i-_qtus_hh_au_qn_ic_qh_aa_tl_ia_gr_ad_,an_Olib_yo’_hli_ab_q, _iqin_as_tgon_a
xiyon

etkaza olmaydi. Chunki u xudbinlik ranjini engib o’tgan, vahdat mayi yordamida uning ko’ngil ko’zgusi begona soyalardan (g’ayr naqshidan) poklangan. Bunday ko’ngil ko’zgusi fanodan baqoga yuzlangandir.
Bu timsol va tasvirlar naqshbandiya irfoni doirasidan turib ilgari intilayotgan oshiq-shoir qalbida tug’ilib kelayotgan majoz tariqi unsurlaridir. Ular kelgusida yangi poyalarga ko’tarilish uchun qo’yilgan ilk qadamlardir. 15 yoshida keksa Lutfiyni hayratga solgan ilohiy iste’dod edi.
^qe^ati^ls^bh^igg^aa ⁱi^sn^ht^oil^ri^ash^qd^ila^an^di.ch^Ueⁿk^gi^anm^koa^’y^radi^b.^aDⁿⁱem^baa^sk^ha, ^runga h
vahdat mayini o’zida saqlagan idish (jom yoki
ko’za)ga qiyos qilinadi. Odam Ato jannatdalik paytida u butun bo’lgan, inson jannatdan quvilgach, bu “ko’za” sinib, parchalanib ketgan. Har bir Odam avlodida shu ko’zaning bir parchasi mavjud bo’lib, unda “vahdat mayi”ning ozgina quyqasi (ya’ni ilohiy ishq uchquni) saqlanib qolgan. Insoniyatning har bir a’zosi o’z qalbidagi ushbu ishq uchqunini olovlantirib, o’z ruhini poklab borsa, o’zgalarga xolis mehr bilan munosabatda bo’lsa, bu ma’naviy poklanish oqibatida umuminsoniy ijtimoiy uyg’unlikka erishish mumkin.
shu tariqa yangi ufqlarga ko’z tikmoqda