R. O. Ismatov Nammqi, "Menejment" kafedrasidotsenti, iqtisod fanlari

4. 
Xarajatlarni rejalashtirishdagi asosiy ko’rsatkichlar, ularni aniqlash
tartibi. Turg’un davolash muassasasi xarajatlar smetasini tuzish va ularni
boshqarish.
Ijtimoiy sohalar faoliyatini rejalashtirishning bir necha o ’n yilliklar davomida 
shakllangan tartiblarga muvofiq, 
sog’liqni 
saqlash muassasalari faoliyatini 
rejalashtirish odatda quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi:
153

---

1. Aholi soni va aholining tibbiyot muassasasidagi o ’rinlarga ehtiyoj m e’yorlari 
asosida tibbiy muassasaning ishlab chiqarish quvvatlari (u yoki bu profil yo’nalishlari 
bo’yicha o’rinlar - koykalar soni) ni aniqlash;
2. Mazkur muassasa uchun o ’rnatilgan namunaviy shtat normativlari bo’yicha 
zarur shtat normativlari sonini hisoblab topish;
3. Koykalar soni va tuzilishi (terapevtik, xirurgik, nevrologik)ga ko’ra ish 
hajmini rejalashtirish;
4. Shtatlar jadvali, 
ishlab 
chiqarish quvvatlari va koykalar ishining 
ko’rsatkichlari (koyka-kunlar soni) ga asoslanib tibbiyot muassasasini saqlash uchun 
moliyaviy resurslarga bo’lgan ehtiyojni aniqlash.
Demak, sog’liqni saqlash sohasidagi har bir muassasaning ishi operativ tarmoq 
ko’rsatkichlari, masalan:
• kasalxonalardagi o ’rtacha yillik o ’rinlar soni (jami va o ’rinlar profillari 
bo’yicha),
• bir yilda o ’rinlarning ishlash kunlari soni,
• o’rin-kunlar miqdori,
• barcha toifadagi xodimlar bo’yicha o’rtacha yillik shtatlar birligi soni,
• ambulatoriya-poliklinikalarda vrach qabullari (kasalni ko’rish) soni bilan 
tavsiflanadi.
Xarajatlarni 
rejalashtirishda 
shu 
narsa 
muhimki, 
davolash-profilaktika 
muassasasi aholiga tibbiy yordamni asosan ikki shaklda ko’rsatadi. Kasalxonaga 
muqim yotqizib «statsionar» (turg’un) davolash va ambulatoriya-poliklinikada 
yordam ko’rsatish. Turg’un davolash muassasalarining asosiy ko’rsatkichlaridan biri 
- 
o ’rin-kunlar soni bo’lsa, 
ambulatoriya-poliklinika muassasasining asosiy 
ko’rsatkichini vrach lavozimlari soni va vrach qabullari soni tashkil qiladi. Shunga 
qarab xarajatlarni hisoblash usuli tanlanadi.
Kasalxonaning joriy saqlash xarajatlarini hisoblashda o ’rinlarning o ’rtacha yillik 
soni asos qilib olinadi. Bu miqdor yangi o ’rinlar ochilishi muddatlariga qarab 
quyidagi formula bilan aniqlanadi:
K o’r=Kb+(Ko-Kb)/O
bu erda:
K o’r - o ’rinlarning o ’rtacha yillik soni;
Kb - yil boshidagi o ’rinlar soni;
Ko - yil oxiridagi o ’rinlar soni;
O - yangidan ochilgan (tashkil etilgan) o ’rinlarning ishlash oylari soni.
Albatta, barcha davlat tibbiyot muassasalari xarajatlari budjet tashkiloti sifatida 
budjetdan moliyalashtirishning o ’rnatilgan tartiblariga rioya qilgan xolda mablag’ 
bilan ta ’minlanadilar.
154

---