R. O. Ismatov Nammqi, "Menejment" kafedrasidotsenti, iqtisod fanlari

7.4.Qisqartirish va tugatish strategiyasi.
Korporatsiya faoliyatining anik yunalishi uz jozibasini yukotib kuysa, bunday 
axvoldan omadli chikish yuli biznesni sotish xisoblanadi. Maxsulotni sotish vaktini 
va zaruratini aniklashning muxim tamoyili «Agar biz mazkur faoliyat bilan 
shugullanmaganimizda, xozir shu soxada ish boshlarmidik?» degan savolga javob 
berish xisoblanadi. Agar javob salbiy bulsa, bunday korxonani sotish imkoniyatlarini 
xisoblab chikish zarur.
Bunday korxonadan kutilishning ikkita yuli bor:
1. 
«Bosh» kompaniya aktsiyalarini bir kismini saklab kolgan xolda yoki ulardan 
butunlay kutilib, bunday biznesdan chikib ketishi mumkin.
96

---

2. 
Korporatsiya maxsulotni bevosita tashkariga sotishi mumkin, lekin bu xolda 
xaridor topish kerak buladi. Odatda sotishda «Mazkur biznesni biz kimga sotishimiz 
va buning uchun biz kancha olishimiz mumkin?» degan nuktai nazardan karamaslik 
kerak. Aksincha, «Kim uchun bu korxona muvaffakiyatli xarid bulishi va kanday 
vaziyatda ular uchun m a’kul bulishi mumkin?» deb suralsa okilona ish buladi. Kaysi 
tashkilot uchun bunday korxonani sotib olish shubxasiz foydali bulsa, shu tashkilot 
eng yukori baxoda sotib olishi mumkin.
Barcha mavjud strategik mukobil variantlar ichida tugatish ayniksa yagona 
biznes bilan shugullanuvchi korxonalar uchun eng noxush va ayanchli xisoblanadi. 
Chunki ular uchun bunday vaziyat tirikchilik utkazishni butunlay tuxtatishni 
bildiradi. Shunga karamay ilojsiz kolgan sharoitda erta tugatish, bankrot bulishga 
karaganda aktsiyadorlar manfaatiga mos keladi.
Qayta tarkiblashtirish strategiyasi.
Portfelni tiklash tejamkorlik va kayta tarkiblash strategiyasi xaridorlari 
kashshoklashayotgan korxonalarda vaziyatni uzgartirish talab etilgan takdirda 
kullaniladi.
Tiklashning 
korporativ 
strategiyasi 
zararga 
ishlayotgan 
korxonalardan 
kutulishga emas, ularni kayta tiklashga urgu beradi. Bunday strategiyaning maksadi 
xaridorlarning umumiy sonini kamayishiga «katta xissa» kushayotgan korxonalarning 
muammolarini xal etish yuli bilan korporatsiyani soglomlashtirishdan iborat.
Tejamkorlikning korporativ strategiyasi diversiyalash mikyoslarini kiskartirish 
va korxonalar sonini kamaytirishga uz e ’tiborini karatadi.
Portfelni kayta tarkiblash strategiyasi tarkibni va korporatsiyaning ishbop 
portfelida foiz nisbatlarini tubdan kayta kurib chikishni uz ichiga oladi. Kayta 
tarkiblashga bulgan extiyoj kuyidagi vaziyatlarda paydo bulishi mumkin:
1. Korporatsiyani strategik taxlil kilish portfelda sekin rivojlanayotgan, zarar 
bilan ishlayotgan va zaif korxonalarning katta xajmda mavjudligi natijasida 
kompaniyaning uzok muddatdagi istikbollari uz jozibasini yukotib kuyganligi 
tugrisida xulosa chikarish imkoniyatini beradi.
2. Bir yoki bir nechta kalit yunalishlar kiyin paytlarni boshdan kechirayotgan 
paytlarida.
3. Kompaniyaning yangi raxbariyati korporatsiyaning strategik siyosatini kayta 
kurib chikish xakida karor kabul kiladi.
4. Yangi texnologiyalar va maxsulotlar paydo buladi.
5. Firmada shunday katta korxonani sotib olish imkoniyati paydo buladiki, 
bunday loyixani moliyalash uchun kichik firmalarni sotish zarur buladi.
6. Portfeldagi kupgina yunalishlar borgan sari jozibasizrok bulib boradi va ularni 
jiddiy ravishda kayta kurib chikish talab etiladi.
97

---