R. O. Ismatov Nammqi, "Menejment" kafedrasidotsenti, iqtisod fanlari

etaklash, bilimli bo‘lish va ajoyib yashash standartidan zavqlanish kabi o ‘rtacha
natijalarni aks ettirishga mo‘ljallangan. Inson taraqqiyoti Xisoboti Idorasining
maqsadi hamisha qo‘shimcha murakkab to‘ldiruvchi ko‘rsatkichlar tuzishga va bu
ko‘rsatkichlar yordamida tushib qolgan Inson taraqqiyoti indeksi yo‘nalishlar o ‘rnini
qoplashga mo‘ljallangan. Gender farqligi, tengsizlik va insonni kamsitishlar boshqa
indekslar yordamida o ‘lchanadi (qarang Gender tengsizligi indeksi, ko‘pqamrovli
qashshoqlik indeksi va tengsizlikka moslashtirilgan Inson taraqqiyoti indeksi).
Mushtaraklik (rahbariyatda ishtirok etish) va farovonlikning boshqa aspektlari bir
qator ob’ektiv va sub’ektiv ko‘rsateichlar yordamida o ‘lchanadi va ular Xisobotda
muhokama qilingan. Inson taraqqiyoti indeksining bu aspektlar bilan bog‘liq bo‘lgan
o ‘lchamlar masalalari konseptual va uslubiyot tomonidan hal qilinishini ko‘rsatadi va
kelgusidagi muhokamaga muxtoj.
*
Gibrid Inson taraqqiyoti indeksi nima? Gibrid Inson taraqqiyoti
indeksi bu Inson taraqqiyoti indeksining boshqacha versiyasi (ko‘rinishi) bo‘lib u
314

---

ham yangi Inson taraqqiyoti indeksiga o ‘xshab xuddi o ‘sha formulalar jamlamasini
qo‘llaydi, ilgarigi Inson taraqqiyoti indeksida qo‘llanilgan ko‘satkichlar to‘plami
ya’ni umr ko‘rish, kattalar savodxonligi, oliy o ‘quv yurtida taxsil olganlik umumiy
darajasi va jon boshiga YAlpi Ichki Maxsulot kiradi. 2010 yilgi Xisobotda 1970
yildan buyon bo‘lgan Inson taraqqiyoti indeksi tarixiy tendensiyalari taxlil uchun
qo‘llanilgan, chunki o‘tgan o ‘nyilliklarda bu ko‘rsatkichlar uchun juda ko‘p
ma’lumotlar mavjud. Gibrid Inson taraqqiyoti indeksi 135 mamlakatda 1970 yildan