R espublikasi s og'liqni saqlash vazirligi Toshkent farm atsevtika instituti

Usulni olib borishda foydalaniladigan qurilma tuzilishi.
YUSSX usulni olib borishda quyidagi rasmda keltirilgan qurilmalardan foydalaniladi.
| Детектор|—
2-rasm. 
YUqori samarali suyuqlik xromatografining tuzilish chizmasi.
Apparatni bir meyorda ishlashi uchun erituvchi solinadigan moslama 1000 ml hajmida 
b o ‘lishini talab etiladi. K o‘p holatlarda bu moslama suyuqlik tarkibidagi gazlarni yo‘qotish asboblari 
bilan uzviy bog‘liqlikda ulangan bo ‘ladi.
Suyuqlikni kolonkaga o ‘tkazishda nasosning ahamiyati kattadir. Bunda suyuqlik tezligi 10 ml- 
min, hamda 300-400 atm. Bosim oralig‘ida harakatlanadi. Aniqlanuvchi moddani kolonkaga dozator 
orqali eritma holida yuboriladi. Kolonkalar asosan zanglanmaydigan po‘lat, hamda shisha va titan 
naychalardan tayyorlanadi. SHisha kolonkalardan foydalanishda tashqaridan kuzatishga imkoniyat 
baladi, lekin ichki bosimni 70 atm. dan yuqoriga ko‘tarish maqsadga muvofiq emas. Kolonkalar 
termostatga joylashtirilgan b o ‘lib, asosan ichki diametri 2-4 mm, uzunlgi 10-50 sm ni tashkil etadi.
Kolonkadan o ‘tayotgan suyuq erituvchini harakatini doimiy ravishda detektor orqali tekshirib 
beriladi.
Detektorlar ikki guruhga: o ‘ziga xos guruh moddalarni xususiyatini aniqlashga hamda universal 
xususiyatni namoyon etadigan o ‘ziga xos guruh moddalarini aniqlashda fluoressensiyalanish va 
boshqa elektrokimyoviy usullar yordamida aniqlashga asoslangan. Unga asosan dori vositalarining 
kam miqdorini biologik suyuqliklar tarkibidagi chiqindi moddalarni va qo‘shilmalami aniqlashda 
foydalaniladi. Universal detektorlar yordamida moddaning bor yoki yo‘qligidan qat’iy nazar 
suyuqlikdan ajralib chiqayotgan har qanday moddani xususiyatini aniqlashga qodirdir. Bu usul 
hozirgi kunda neft kimyosi, oziq-ovqat sanoati va farmatsiya ishlab chiqarish sanoatlarida keng 
foydalanib kelmoqda.
Detektorlarga qo‘yilgan talablar:
266

---

a) yuqori sezgirlikka ega bo ‘lishi;
b) tekshirilayotgan modda detektor orqali o ‘tayotganda parchalanmasligi;
v) haroratni o‘zgarishi, suyuqlikning oqim tezligi, hamda qo‘llanilayotgan erituvchining tarkibi 
detektorning ishlash jarayoniga ta ’sir ko‘rsatmasligi;
g) detektor tekshiriluvchi moddani sifatini va miqdorini aniqlashda asosiy ko‘rsatgichni 
bera 
olishi lozim.
Quyidagi jadvalda YUSSX usulini olib borishda nur o ‘tkazuvchanlik xususiyatiga asoslanib 
keng foydalaniladigan erituvchilar keltirilgan.
1-jadval
полярлик 
Элюирланиш ; 
утказув-
Эритувчилар 
_ индексы 
р*
кучи 
(S i0 2)
чанлик, 
нм