R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

фойницкий И.Я. Курс уголовного судопроизводства. Т. 1. СП. б.
1996.С. 158.
296

---

bo‘lib, masalan, oila, mehnatga oid ishlar, voyaga yetmagan- 
larning ishlari va shu kabilar b o ‘yicha t a b a q a l ^ ^ —j n 
0 ‘zb ek isto n R esp u b lik asi ham sud faoliyatijjj y a n a da 
ixtisoslashtirish yo‘lidan ildam bormoqda.
«Sudlar to ‘g‘risida»gi qonundagi asosiy yangilij^]arcjan biri 
umumiy yurisdiksiya sudlarining ixtisoslashuvi — fliqarolik va 
jinoyat ishlari b o ‘yicha mustaqil sudlar tashkil etMishini ioriy 
qilishdan iborat b o id i. Qonun ilk marta umumiy Vurisdiksiya 
sudlarida protsessual qonunchilikning eng m u h ^ inStitut- 
laridan biri — ishlarning apellyatsiya tartibida ko‘ri^ chiqiiishi- 
ning joriy etilishini nazarda tutadi.
Bunday institut xalqaro am aliyotda sinovda^ 0‘tgan va 
Respublikada xo‘jalik sudlari tizimida qoilanib kelinadi 
jsj
1_ 
larning apellyatsiya tartib id a k o ‘rib chiqilishi yUqorj SU(j 
instansiyasiga dalillarni bevosita tekshirib chiqish Va ^ п щ р
mohiyati bo‘yicha qaror qabul qilish imkonini bera(j- 
esa 
fuqarolar huquqlari va qonuniy m anfaatlari ^iiftovasining 
k a fo la tla rin i an ch a k u c h a y tira d i, sud ishlarijjj yUrjtish 
samaradorligi va operativligini oshiradi, davlat Hiabia a ‘iari- 
ning jiddiy tejalishiga olib keladi.
Jinoyat-protsessual va fuqarolik protsessual ^onunlariga 
o'zgartirishlar kiritilish sudlar ixtisoslashuvi joriy etilishining 
mantiqiy davomi b o id i, bunday o ‘zgartirishlar tu f ^ j 
protsess
ishtirokchilari huquqlariga rioya qilinishining prot sessuaj 
kafolatlari kengaydi, sudda himoyalanish huqucjjnj am aiga 
oshirishga doir qonuniy mexanizm kuchaytirildi, sucj protsesSida 
tortishuv tamoyili ta ’minlanishi tomon keskin qad;lrn qo'yjidi
Bundan tashqari, sud ishlarini apellyatsiya 
]jassatsiya 
tartibida k o ‘rib chiqish institutlarining joriy etilishj SU(j (ja y0 qo‘yilishi mumkin bo‘lgan xatolarni o ‘z vaqtida tu>atish uchun 
q o ‘shimcha kafolat hisoblanadi.
«Sudlar to ‘g‘risida»gi qonunning yangi tah*ircja qabul 
qilinishi davr talab i edi. Bu qonun sudlar mUstaqi]]igini 
mustahkamladi, sudyalik lavozimiga tavsiya qilishning yangi 
tartibini belgiladi. Qonunning ushbu talabi ijrosini ta’minlash 
uchun 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farm onjga 
binoan 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzurid^gj Sudyalik 
lavozimiga nomzodlarni tanlash va tavsiya qilish 
Qjjy
m alaka komissiyasi to ‘g ‘risidagi N izom ning y^ngj tah riri 
tasdiqlandi.
Sudyalarning m ustaqilligiga erishish, sudlar i'aoiiya tin i 
tashkiliy, moddiy-texnika va mablag1 bilan ta ’minlgj.^ masaia_
i97

---

so‘zlagan nutqida ham mamlakatimizda demokratik o ‘zgarish- 
larni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini 
shakllantirishning asosiy yo‘nalishlaridan biri sifatida «Sud- 
huquq sohasini isloh qilish bo‘yicha boshlangan ishlarni izchil 
davom ettirish» zarurligini alohida uqtirib o ‘tdilar.
D arvoqe, davlatim iz rahbari o ‘z m a ’ruzasida t a ’kidla- 
ganidek, «Bu sohadagi eng muqim vazifa sud-huquq idoralari- 
ning mustaqilligi va ta’sirchan faoliyatini so‘zda emas, amalda 
t a ’m inlash b o ‘lm og‘i zarur. Sudlar tom m a’noda m ustaqil 
bo‘lgan holdagina qonunlaming q at’iy ijrosi, ularning haqiqiy 
ustuvorligi so‘zsiz ta ’minlanadi. Qayerda sud mustaqil bo‘lmas 
ekan, shu yerda qonun talablari va adolat buzilishi muqarrar».
Ba’zi huquqshunos olimlar flkricha, sud hokimiyati «Qonunga 
b o ‘ysundirilgan va sud ishlarini yuritish tartibida qonunni 
qo‘llashga da’vat etilgan organlar tizimini tashkil qiladi»120. Sud 
hokimiyatini ta’riflashga doir boshqacha yondashuv uni sud ish­
larini ko‘rib chiqish bilan boq‘liq faoliyat sifatida tushunishdan 
iboratdir. Har ikkala konsepsiya tarafdorlari tomonidan taqdim 
etilgan sud hokimiyati tushunchasida uzviy birlikni tashkil 
etadigan ikkita asosiy jihat ajratib ko‘rsatiladi.
Sud hokimiyatini amalga oshirish tartib-qoidalarining bir 
necha k o ‘rinishlari qaror topganki, ularga sud ishlarini yuritish- 
ning Konstitutsiyaviy, fuqarolik, xo‘jalik, jinoiy va m a’muriy 
turlari kiradi. Bunday sud ishlarini yuritish maxsus qonun 
hujjati bilan tartibga solinadi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoniga binoan 
sudlar ixtisoslashuvining joriy etilishi, ya’ni umumiy yurisdik- 
siya sudlarining fuqarolik ishlarini ko‘rib chiqadigan va jinoyat 
ishlarini к о‘rib chiqadigan sudlarga ajratilishi sud tizimini isloh 
qilishdagi jiddiy qadam b o ‘ldi. Bu narsa, albatta, fuqarolar 
h u q u q va e rk in lik lari him oyasi k a fo la tla n ish m i y an ad a 
kuchaytiradi, sudlarda ishlarning sifatli va o ‘z vaqtida k o ‘rib 
chiqilishini to ‘laroq t a ’minlaydi. Sudlar ixtisoslashuvi odil 
sudlovni amalga oshirish uchun qo‘shimcha kafolat bo‘ladi.
Bir qato r rivojlangan m am lakatlarda, jum ladan, AQSH, 
Angliya, Fransiya, Italiya, Germaniyada k o ‘plab o ‘n yilliklar 
davom ida odil sudlovning ixtisoslashgan sudlar tom onidan 
amalga oshirilishi o ‘zini oqlab kelmoqda. Shu mamlakatlar- 
ning ayrimlarida sudyalar ixtisoslashuvi bundan ham kengroq