R e s p u b L i k a s I k o n s t I t u t s I y a s I n I

Sud ishlarini yuritish tili tamoyili. 
1966-yilgi Fuqarolik va 
siyosiy huquqlar to ‘g‘risidagi xalqaro paktning 14-moddasi 3- 
qismiga ko‘ra, «Har bir kishi unga qo‘yilgan har qanday jinoiy 
ay b lo v n ing k o ‘rib ch iq ilish id a, ag ar u sud ja ra y o n id a
q o ‘llanilayotgan tilni tushunmasa yoki bu tilda so‘zlamasa, 
bepul tarjimon xizmatidan foydalanish huquqiga egadir».
— 
« 0 ‘zbekiston Respublikasida sud ishlarini yuritish o ‘zbek 
tilida, qoraqalpoq tilida yoki muayyan joydagi k o ‘pchilik aholi 
so‘zlashadigan tilda olib boriladi. Sud ishlarini olib borayotgan 
tilni bilmaydigan sudda qatnashuvi shaxslarning tarjimon orqali
289

---

ish materiallari bilan to ‘la tanishishi va sud ishlarida ishtirok 
etish h u q u q i ham da su d d a o n a tilid a s o ‘zlash h u q u q i 
ta ’m inlanadi»119.
Sud ishlari yuritilayotgan tilni bilm aydigan shaxslarga 
tarjim on xizmatidan foydalanish im koniyati kafolatlanadi. 
Tarjimon esa o ‘z navbatida, ishning k o ‘rib chiqilishida o ‘z 
vazifalarini aniq va to ‘liq amalga oshirishga majbur. Bunday 
majburiyatning bajarilmasligi jinoiy javobgarlikka tortishga 
ham sabab bo‘lishi mumkin. Tarjimonning ayblanuvchi (gumon 
qilinuvchi, sudlanuvchi)ga ko‘rsatiladigan xizmatlari har doim 
ham bepul bo‘ladi.
Huquqiy muhofaza qilish organlarining mansabdor shaxs- 
lari protsess ishtirokchilariga ularning huquqlari, va jumladan, 
tarjimon xizmatlaridan foydalanish, o ‘zining ona tilida so‘zlash, 
bayon etish huquqi borligini tushuntirishlari shart. Tergov va 
sud hujjatlari ham bunday shaxslarga ular tushunadigan tilga 
tarjima qilingan holda topshiriladi. Bundan tashqari sud ish­
lari yuritilayotgan tilni bilmaydigan shaxsga dastlabki tergovda 
va ishning su d d a k o ‘rib ch iq ilish id a m ajb uriy ta rtib d a
himoyachining ishtirok etishi ta ’minlanadi.
G u m o n q ilinu vch i, ay blan uv ch i va su d lan u v ch in in g
himoyalanish huquqi bilan ta ’minlanish tamoyili 0 ‘zbekiston 
"^R espublikasi Konstitutsiyasi 116-moddasida: «Ayblanuvchi 
himoyalanish huquqi bilan ta ’minlanadi. Tergov va sud ishini 
yuritishning har qanday bosqichida malakali yuridik yordam 
olish huquqi kafolatlanadi. Fuqarolarga, korxona, muassasa 
va tashkilotlarga yuridik yordam berish uchun advokatura 
faoliyat k o ‘rsatadi. A dvokaturani tashkil etish va uning ish 
tartibi qonun bilan belgilanadi».
H ar bir kishi unga qo‘yilayotgan har qanday jinoiy ayblovni 
ko‘rib chiqishda o ‘zi tanlagan himoyachi ishtirokida sudlanish 
va o ‘zini shaxsan yoki o ‘zi tanlagan himoyachi orqali himoya 
qilish, m ab od o u h im oyachiga ega b o ‘lm asa, u bu n d ay 
huquqqa ega ekanligi haqida xabardor qilinishi va odil sudlov 
m anfaatlari talab qilgan hollarda uning uchun him oyachi 
xizmatlariga pul to ‘lash imkoniyati bo‘lmaganida har qanday 
holda bepul tartibd a tayinlangan him oyachiga ega b o iis h
huquqiga egadir.
Bu tamoyil K onstitutsiyaning 116-moddasidan tashqari 
«Sudlar to ‘g‘risida»gi qonunning 10-moddasi va JPKning 20-