R. D. Dusmuratov buxgalteriya hisobi

Moliyaviy hisobot buxgalteriya tizimining yakuniy natijasi sifatida 
moliyaviy faoliyat boshqa turlarining asosini ta’minlaydi. Moliyaviy 
hisobot sub’ektning moliyaviy holatini va uning moliyaviy ahvolidagi 
o‘zgarishlarni ko‘rsatadi. Bunday axborotlardan ko‘plab iste’molchilar 
quyidagi maqsadlarda foydalanadi: 
a) kreditlar berish bo‘yicha qarorlar qabul qilish va investitsion qarorlar 
qabul qilish uchun: 
b) sub’ektning kelgusidagi pul oqimlarini baholash;
v) sub’ektning resurslari, majburiyatlari va ulardagi o‘zgarishlar 
to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lish. 
Axborotlardan foydalanuvchi davlat organlari ham, kredit beruvchilar 
ham, qo‘shimcha axborot olish huquqlariga egadirlar. Ammo, hisobot 
kontseptsiyasi asosan iste’molchilarning umumiy talablariga javob berishi 
lozim va eng avvalo kimlar o‘z kapitalini sub’ektning ixtiyoriga topshirgan 
bo‘lsa, shularning manfaatlarini himoya qilishga yo‘naltiriladi. Moliyaviy 
hisobotlar izohlar, hisob-kitoblar va tushuntirishlar bilan to‘ldiriladi. 
Davlat 
byudjetidan 
moliyalashtiriladigan 
muassasalar 
va 
tashkilotlardagi buxgalteriya hisobi xususiy sektordagidan farq qiladi. 
Xususiy sektorning o‘ziga xos xususiyatlari buxgalteriya hisobining tarmoq 
standartlarida o‘z aksini topadi. 
Kichik va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari buxgalteriya hisobini №20-
«Kichik tadbirkorlik sub’ektlari tomonidan hisobni soddalashtirib yuritish va 

---

381 
hisobotlarni tuzish tartibi haqida»gi BHMSga muvofiq yuritadilar hamda 
moliyaviy hisobotni soddalashtirilgan shaklda tuzadilar. 
Xo‘jalik muomalalari baholanadi va ular bo‘yicha hisobotlar 
O‘zbekiston Respublikasi milliy valyutasi – so‘mda yuritiladi. Chet el 
valyutasida amalga oshiriladigan muomalalar sodir bo‘lgan kundagi, 
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Banki tomonidan belgigangan valyuta 
kursi bo‘yicha so‘mga aylantirilib hisobga olinadi. 
Moliyaviy hisobotning tarkibi va mazmuni O‘zbekiston Respublikasi 
Moliya Vazirligi tomonidan aniqlanadi. 
23- 
moddada umumlashgan 
(konsolidatsiyalashgan) 
moliyaviy 
hisobot
ni tuzish qoidalari belgilangan bo‘lib, u xalqaro standartlarga 
muvofiq amalga oshiriladi. Bunda bosh firmadan ajralib chiqib faoliyat 
qilayotgan korxonalar guruhi uchun konsolidatsiyalashgan moliyaviy 
moddalarni tuzish va taqdim qilish to‘g‘risida so‘z yuritiladi. Qonunning 
mazkur moddasiga muvofiq bir yoki bir necha shu’ba korxonalar, filiallar va 
vakolatxonalariga ega bo‘lgan korxonalar konsolidatsiyalashgan moliyaviy 
hisobot tuzadilar. 
Ushbu 
moddaning 
talablari 
vazirliklar, 
idoralar 
va 
byudjet 
tashkilotlarining yig‘ma moliyaviy hisobotiga nisbatan tadbiq etilmaydi. 
Konsolidatsiyalashgan moliyaviy hisobot buxgalteriya hisobi standartlariga 
muvofiq tuziladi. 
Bosh korxonaning shu’ba korxonalariga qo‘shgan hissalari uning 
moliyaviy hisobotida moliyaviy qo‘yilmalari sifatida aks ettiriladi. Yuridik 
shaxslar o‘z filiallari, vakolatxonalari va boshqa tarkibiy bo‘linmalarini, 
ularning balanslari va hisobot shakllarini belgilangan tartibda tegishli yuridik 
shaxsning konsolidatsiyalashgan hisobotiga kiritish sharti bilan mustaqil 
balansga ajratib chiqishlari mumkin. 
Moliyaviy hisobotning hisobot davri
nomli 24- moddaga muvofiq 1 
yanvardan 31 dekabrga qadar bo‘lgan kalendar yil deb belgilangan. 
Yangidan tashkil etilgan yuridik shaxslar uchun ular yuridik shaxs huquqiga 
ega bo‘lgan sanadan boshlab, yuridik shaxs hisoblanmaydigan sub’ektlar 
uchun esa, ular tegishli davlat organlarida ro‘yxatga olingan sanadan 
boshlab, o‘sha yilning 31 dekabrigacha bo‘lgan davr birinchi hisobot yili deb 
hisoblanishi belgilangan. 
Agar yuridik shaxs joriy yilning 1 oktyabridan keyin ro‘yxatga olingan 
bo‘lsa, uning uchun birinchi hisobot yili keyingi yilning 31 dekabrida 
tugaydi. 

---

382 
Ro‘yxatdan o‘tishga yoki yuridik shaxs huquqini qo‘lga kiritgunga 
qadar amalga oshirilgan xo‘jalik muomalalari to‘g‘risidagi ma’lumotlar 
birinchi hisobot yili moliyaviy hisobotiga kiritiladi. 
Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning moliyaviy hisoboti soliq organlari 
mulkdorlar, davlat statistika organlari va boshqa organlarga taqdim qilinadi. 
Turli xil davlat muassasalari va boshqalar uchun moliyaviy hisobotni 
tuzish bo‘yicha qo‘yiladigan talablar buxgalteriya hisobi standartlarida 
bayon qilingan. 
Moliyaviy hisobot yilining boshidan o‘sib boruvchi jami bilan har 
chorakda, moliya vazirligi tomonidan belgilangan muddatlarda taqdim 
qilinadi. 
Byudjet muassasalari choraklik va yillik hisobotlarni moliya vazirligi 
tomonidan belgilangan muddatlarda yuqori organlarga taqdim qiladi. 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga muvofiq 
boshqa ayrim turdagi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar uchun hisobotni taqdim 
qilishning boshqa muddatlari belgilanadi. 
25-modda moliyaviy hisobotni taqdim etish modda moliviy hisobot
taqdim etilishi lozim bo‘lgan axborotdan foydalanuvchilarni belgilaydi. 
Bular: 
Shuningdek, ushbu moddaga muvofiq moliyaviy hisobot