Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

Биринчи гуруҳ омиллар
– атроф-муҳитнинг санитария – 
гигиена ҳолати. Бунга ҳаво ҳарорати, атроф-муҳитнинг тозалиги 
(тоза, чангланган, бошқа зарарли моддалар билан ифлосланган ва 
б.), ѐруғлик ва шовқин даражаси ва бошқалар киради. 
Иккинчи гуруҳ омилларга
– меҳнат воситалари: ишлаб 
чиқаришда фойдаланиладиган машина-механизмлар, асбоб-
ускуналар ва мосламалар киради. 
Учинчи гуруҳ омилларга –
ташкилий тадбирлар, яъни иш ва 
дам олиш режимини тўғри ташкил этиш, меҳнат тақсимоти, 
меҳнат интизоми кабилар киради. 

---

99 
Тўртинчи гуруҳ
– одамларнинг ўзаро муносабатлари, 
ишчининг иш жойи ва меҳнат натижаларига бўлган муносабати 
билан боғлиқ ижтимоий омилларни ўз ичига олади. 
Меҳнатни тўғри ташкил этиш киши организмига ижобий 
таъсир этиб, унда енгиллик ва куч қувватни оширади. Инсон 
физиологиясини ўрганиш эса меъѐрий иш режимини ташкил 
қилишга, меҳнат қобилиятини оширишга ва турли ишларни 
бажараѐтганда ишчи қандай ҳолатда бўлиши зарурлигини 
аниқлашга ѐрдам беради. 
Маълумки, инсон учун кўриш, эшитиш нафас олиш, сезиш ва 
асаб тизимлари муҳим аъзолар ҳисобланади. Инсон 20 дан 20000 
Гц частотали тебранишгача бўлган товуш тўлқинларини эшита 
олади. Қулоқнинг сезиш қобилияти анча юқори бўлиб, 2000 Гц. 
дан 4000 Гц. гача диапозондаги товушларни яхши эшитади, 
бироқ 800 Гц. дан паст ва 6000 Гц.дан юқорироқ частотада сезиш 
қобилияти бирмунча пасаяди.
Одам нафас олганда ўпкага кираѐтган ҳаво таркибида 
кислород 21%, чиқараѐтганда 16% ни ташкил қилади. Ҳаво 
таркибидаги зарарли моддалар (газлар, буғлар, чанг ва б.) инсон 
учун жуда зарарли бўлиб, ҳар хил касалликларни келтириб 
чиқаради. Соф тоза ҳаво таркибида 77% азот, 21% кислород, 1% 
ис гази ва бошқа актив газлар, 1% инерт газлар мавжуд. Ҳаво 
таркиби қанчалик кислороднинг манфий ионлари билан тўйинган 
бўлса, инсон организмини кислород билан таъминланиш 
даражаси шунчалик яхшиланади. Лекин, ишлаб чиқариш 
шароитида табиий соф тоза ҳаво деярли учрамайди. Чунки 
кўпгина технологик жараѐнлар ҳар хил зарарли моддаларни 
ажралиб чиқиши билан кечади. Иш жойи хонасининг ҳавоси 
таркибидаги ушбу зарарли моддаларни меъѐрлаштириш ишлаб 
чиқариш технологиясини такомиллаштириш, янги замонавий 
техника воситаларидан фойдаланиш, ишлаб чиқаришни комплекс 
механизациялаш, автоматлаштириш, герметиклаштириш орқали 
амалга оширилади.