Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

2.1.4. Таваккалчилик назариясининг асосий таърифлари 
Юқорида таъкидланганидек «Таваккалчилик» – хавфни юзага 
келиш, амалга ошиш частотасидир, яъни хавфнинг сонли 
баҳолаш мезонидир. 
Таваккал
– хавфга қарама-қарши боришдир. 
Таваккалчилик
– хавфни юзага келиш частотаси, яъни 
хавфнинг сонли баҳолаш мезонидир.
Сонли баҳолаш
– фаолият даврининг маълум оралиғида 
содир бўлган кўнгилсиз оқибатларни содир бўлиши эҳтимол 
қилинган 
хавфга, 
оқибатга 
нисбатидир.
;
N
n
R
ur

бу ерда n – бир йилда ишлаб чиқаришда халок бўлган 
ишчилар сони; 
N – умумий ишчилар сони. 
Таваккалчиликнинг бошқа аспектларини ўрганишдан олдин 
бир неча мисоллар келтирамиз 
1-мисол. 
Агар мамлакатдаги ишчилар сони 10 млн. кишини 
ташкил этса ва 1 йилда ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодисалар 
туфайли 2 мингга яқин киши ҳалок бўлган бўлса, ишлаб 
чиқаришдаги ҳалок бўлиш таваккалчилигини аниқланг? 
4
6
3
10
2
10
10
10
2






N
n
R
ur
бу ерда n – бир йилда ишлаб чиқаришда ҳалок бўлган 
ишчилар сони; 
N – умумий ишчилар сони. 

---

24 
2-мисол. 
Мамлакатда ҳар йили турли хил хавфлар таъсирида 
табиий ўлимдан ташқари 2,38 мингга яқин киши ҳалок бўлади. 
Мамлакатдаги аҳоли сонини 24 млн. киши деб қабул қилинса, 
мамлакат аҳолисининг турли хил хавфлар таъсиридан ҳалок 
бўлиш таваккалчилигини аниқланг? 
4
7
3
10
10
4
,
2
10
38
,
2





мам
R
Таваккалчилик, хавф турига боғлиқ ҳолда шахсий ва 
ижтимоий турларига бўлинади. Шахсий таваккалчилик битта 
шахсга қаратилган хавфни, ижтимоий (аниқроғи-гуруҳий) 
таваккалчилик эса, бир гуруҳ кишиларга таъсир этувчи хавфни 
характерлайди. 
Фаолият вақтида таваккалчилик, яъни хавфга қарши бориш 
ва фаолият натижасида бажарилган иш (фойда)ни таққослашда 
кўпгина мутахассислар инсон ҳаѐтининг молиявий ўлчовини 
қўллашни таклиф этишади. Албатта, бу таклиф барча 
мутахассислар томондан қувватланмаган. Лекин, агар савол
«Инсон ҳаѐтини сақлаб қолиш учун қанча маблағ сарфлаш 
керак?» деб қўйилса, бу таклиф тўғри ҳисобланади. Айрим чет эл 
олимларининг тадқиқотлари натижаларига кўра инсон ҳаѐти 
хавфсизлиги 650 мингдан 7 млн. АҚШ доларигача баҳоланиши 
мумкин. 
Таваккалчиликни аниқлаш тартиби ўта тахминий ҳисобланиб, 
уни қуйидаги тўрт хил усулга ажратиш мумкин: 
