Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

фаолият хавфсизлигини таъминлаш 
Фавқулотда вазиятлар вақтида ҳаѐт фаолият хавфсизлигини 
таъминлаш инсоннинг барча соҳадаги фаолияти даврида унинг 
ҳаѐти ва соғлиғини сақлашга қаратилган ташкилий, муҳандис-
техник тадбирлар ва воситалар мажмуидан иборатдир. 
Ҳаѐт фаолият хавфсизлигини таъминлаш борасидаги асосий 
йўналишларга қуйидагиларни киритиш мумкин:

ФВ лар содир бўлиш эҳтимолини олдиндан билиш ва 
баҳолаш;

ФВларни содир бўлишининг олдини олиш ѐки сусайтириш 
тадбирларини режалаштириш; 

ФВлар таъсир доираси масштабини қисқартириш; 

ФВлар вақтида халқ хўжалиги объектларининг турғун 
ишлашини таъминлаш; 

ФВ лар вақтидаги ҳаракат қоидалари бўйича аҳолини 
ўқитиш; 

ФВ лар асоратларини тугатиш.
 
ФВлардан ҳимояланишнинг дастлабки асоси унинг келиб 
чиқиш сабаби, шароити ва механизмини билишдан иборатдир. 
ФВлар вақтида содир бўлиши мумкин бўлган жараѐнлар 

---

238 
моҳиятини билган ҳолда, уларнинг оқибатларини олдиндан 
аниқлаш мумкин. 
ФВ лар содир бўлиши мумкин бўлган вазиятларни, яъни, 
уларни қандай кечишини ва оқибатларини ўз вақтида ва аниқ 
олдиндан аниқлаш, улардан ҳимояланишнинг энг муҳим асоси 
ҳисобланади. 
ФВ лар асосан қуйидаги вазифаларда рўй бериши мумкин: 
-
гравитация таъсирида, ер айланиши ѐки ҳарорат фарқи 
таъсирида юзага келувчи тезкор табиий жараѐнлар; 
-
метериал ва конструкцияларнинг коррозияланиши, физик 
ва кимѐвий хусусиятларини ўзгариши ва бино ҳамда 
иншоотларнинг емирилишига олиб келувчи ташқи табиий 
омиллар: 
-
иншоотларнинг лойиҳалаш ва қуриш вақтидаги камчилик 
ҳамда нуқсонлари (қидирув ва лойиҳалашдаги камчиликлар, 
қурилиш материаллари ва конструкцияларнинг ва уларни 
бажариш сифатини пастлиги, ХТ қоидаларини бузилиши ва б.); 
-
бино ва иншоотларнинг конструкциялари ва материалларига 
саноат ишлаб чиқариши технологик жараѐнларининг таъсири 
(РЭМ дан ортиқ кучланиш, юқори ҳарорат, титраш; оксидловчи 
буғ-газ ва суюқ агрессив муҳит, минерал ѐғ, эмульсия ва 
дисперсиялар); 
-
бино ва иншоотлардан фойдаланиш қоидасини бузилиши ва 
натижада буғ қозонларини, кимѐвий моддаларни, шахталардаги 
кўмир чанглари, дон элеваторларидаги дон чанглари ва бошқа шу 
кабиларни портлаши; 
-
ҳар хил кўринишдаги ҳарбий ҳаракатлар.