Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

 
 
 
 3.3.2. Машина ва механизмларнинг хавфли зоналари 
Инсоннинг ҳаѐтий фаолиятида доимий ѐки вақтинча хавфли 
омиллар юзага келадиган жой хавфли зоналар деб аталади. 
Инсонга, хавфли омиллар бевосита у билан мулоқатда бўлиш 
орқали 
ѐки 
белгиланган 
масофадан 
кам 
масофада 
яқинлашилганда таъсир этиши мумкин. Хавфли зоналар 
машиналарнинг ҳаракатланувчи ва айланувчи элементлари 
атрофида, юк кўтариш-тушириш машиналарининг ишлаши 
вақтида, яъни кўтарилган юк атрофида юзага келиши мумкин. 

---

153 
Айниқса катта тезликда айланувчи ѐки ҳаракатланувчи 
механизмлар иш кийимини ѐки сочни ўраб кетиши эҳтимоли 
мавжуд жойлар хавфли ҳисобланади. Хавфли зоналар ўлчами 
доимий ѐки ўзгарувчан ҳам бўлиши мумкин. Шу сабабли хавфли 
омиллардан ҳимояланиш тадбирларини ишлаб чиқишда хавфли 
зоналар ўлчамини аниқлаш ва ҳисобга олиш талаб этилади. 
Юқоридагиларга 
мос 
ҳолда 
барча 
машина 
ва 
механизмларнинг конструкцияларига уларнинг бажариши лозим 
бўлган вазифаларини ҳисобга олган ҳолда хавфсизлик талаблари 
ўрнатилади. 
Умумий 
ҳолда 
машина 
ва 
механизмлар 
конструкциясига 
қўйилган 
хавфсизлик 
талабларига 
қуйидагиларни киритиш мумкин: машина ва механизмларнинг 
барча ҳаракатланувчи ва айланувчи элементларига ҳимоя 
кожухлари ўрнатилган бўлиши; конструкция элементларида 
ўткир қиррали, нотекис юзалар бўлмаслиги (технологик жараѐн 
талаби бўйича тайѐрланган элементлар бундан мустасно); 
машинанинг габарит ўлчамлари хавфсиз ва қулай транспорт 
ҳолатини таъминлаши; бошқариш аъзолари қулай бўлиши; 
кабиналарда ишчи учун қулай ва комфорт шароит бўлиши; 
тегишли ѐритилганлик жиҳозлари билан таъминланиши; тегишли 
назорат асбоблари бўлиши; ишончли тормоз қурилмалари, 
сигнализация тизими бўлиши ва б. Шунингдек, машина ва 
механизмларнинг айрим тизимларига ҳам алоҳида техник 
талаблар ўрнатилади. Албатта, бу талаблар ишчилар 
хавфсизлигини ва ушбу машиналардан фойдаланиш ишончли ва 
қулай бўлишини таъминлашга қаратилган бўлиши зарур.