Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

Мустақил ўқиш учун мавзулар 

1. Меҳнат шароитини баҳолашнинг гигиеник мезонлари 
2. Санитар меъѐрлар ва қоидалар (СН и П). 
3. Хавфли ва зарарли ишлаб чиқариш омиллари. Меҳнат 
шароитини хавфлилик ва зарарлилик даражаси бўйича синфлари.
4. Компьютер хоналарини ѐритишга қўйилган талаблар. 
5. Ахборот-коммуникацион тизим техник воситаларида 
юзага келадиган шовқинлар ва улардан ҳимояланиш йўллари. 
6. Рентген ва лазер нурлари. 
7. Нурланишлардан ҳимояланиш тадбирлари ва воситалари. 
8. Одамларда нурланиш касаллиги 
 
3.3. ХАВФСИЗЛИК ТЕХНИКАСИ АСОСЛАРИ 
Таянч иборалар:
хавф, реал, яширин хавф,хавфли зона, 
тўсиқ, тормоз, блокировка, сигнализация, хавфсизлик белгилари, 
электр хавсизлиги, ерга улаш, ноллаштириш, организм 
қаршилиги, қадам кучланиши, тегибкетиш кучланшиши, статик 
ва атмосфера электр зарядлари, АКТ, компьютер, эргономик, 
санитар-гигиеник.
 

---

152 
3.3.1. Хавфсизлик техникаси тўғрисида умумий маълумотлар 
Меҳнат муҳофазасининг асосий вазифаларидан бири, 
ишчиларга хавфсиз иш шароитини яратиб беришдан иборатдир. 
Хавфсиз иш шароити яъни, меҳнат хавфсизлиги – бу ишлаб 
чиқариш шароитида ишчиларга барча хавфли ва зарарли 
омиллар таъсири бартараф этилган меҳнат шароити ҳолатидир. 
Ишлаб чиқаришдаги жароҳатланишлар ишлаб чиқариш 
шароитида кўпгина физик ва кимѐвий омиллар таъсирида юз 
беради. Бундай хавфли омилларни юзага келиши технологик 
жараѐннинг характерига, иш жиҳозларининг конструкциясига, 
меҳнатни ташкиллаштириш даражасига ва шу каби бир қанча 
омилларга боғлиқ бўлади. Хавфли омиллар юзага келиш
характерига боғлиқ ҳолда реал ва яширин бўлиши мумкин
.
Реал 
хавф аниқ, кўзга кўринарли ташқи белгилари билан 
характерланади. Масалан, машинанинг ҳаракатланувчи қисми, 
кўтарилган юк ва б. Яширин хавф машина, механизмлар ва иш
жиҳозларида яширин нуксонлар, носозликлар бўлиши билан 
характерланиб, маълум бир шароитда хавфли ҳолатга, ҳалокатга 
олиб келади. Яширин хавфларга иш жойининг тартибсизлиги, 
ифлослиги, хавфсизлик талабларига жавоб бермаслиги, иш 
жиҳозлари ва мосламалардан ноурин, яъни бошқа мақсадларда 
фойдаланиш, узилган электр симлари, ишчининг хато ва нотўғри 
ҳаракати кабилар ҳам киради . 
Ишлаб чиқаришда жароҳатланишларни олдини олиш-бу 
мураккаб комплекс муаммо ҳисобланиб, биринчи навбатда 
машина ва механизмларни лойиҳалаш боскичида хавфсизлик 
талабларига катта эътибор беришни талаб этади.