Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

 
3.1.11. Меҳнат шароитини аниқловчи асосий омиллар 
таҳлили 
Ишлаб чиқаришда касб касалликларининг олдини олиш ва 
ишлаб чиқариш жароҳатларини камайтиришда, ушбу бахтсиз 
ҳодисаларни чуқур таҳлил қилиш асосида уларни келтириб 
чиқарувчи сабабларни ҳамда ишлаб чиқаришдаги хавфли ва 
зарарли омилларни пухта ўрганиш муҳим роль ўйнайди. 
Бахтсиз ҳодисаларнинг сабаблари
асосан қуйидаги 4 
гуруҳга бўлинади: техникавий, санитар-гигеник, ташкилий ва 
психофизиологик. 
Техникавий сабабларга
машина ва механизмлар ҳамда иш 
жиҳозларининг носозлиги, электр қурилмаларининг ерга 
уланмаганлиги, 
юклаш-тушириш 
машиналаридан 
нотўғри 
фойдаланиш, машина ва механизмлар конструкциясини меҳнат 
муҳофазаси талабларига жавоб бермаслиги кабилар киради. 
Санитар-гигеник сабабларга
эса меҳнат гигиенаси, санитар 
меъѐрлар ва қоидаларга амал қилмаслик, ѐритилганлик, ҳарорат, 
нисбий намлик, ҳавонинг ҳаракатланиш тезлиги, ҳавонинг 
босими каби кўрсаткичларни меъѐрдан четга чиқиши, юқори 
миқдордаги шовқин, титраш, ҳавонинг чангланганлиги ѐки 
газланганлигини киритиш мумкин. 
Ташкилий сабабларга
иш режими ва дам олиш режимини 
нотўғри ташкил этилганлиги, соғлом ва хавфсиз иш шароитини 
яратилмаганлиги, ишчиларни хавфсизлик техникаси қоидалари 
бўйича ўқитилмаганлиги, иш жойларида огоҳлантирувчи 
белгиларни бўлмаслиги, номутахассисларни ишга қабул қилиш, 
махсус кийим бошлар ва шахсий ҳимоя воситалари билан 
ишчиларни таъминланмаганлиги ва бошқалар мисол бўла олади. 
Психофизиологик 
сабабларга
бажарилаѐтган 
ишга 
эътиборсиз қаралиши, ишчининг ўз фаолиятига бўлган 
назоратининг бўшлиги, жисмоний ѐки асабий толиқиш ва бошқа 
шу кабилар киради.
Ишлаб чиқаришдаги хавфли ва зарарли омиллар бахтсиз 
ҳодисаларни келтириб чиқарувчи сабаблардан фарқ қилади. 
Бахтсиз ҳодисаларнинг сабаблари меҳнат муҳофазаси бўйича 
стандартлар, қонун-қоидалар ва кўрсатмаларнинг бузилиши, 

---

80 
уларга амал қилмаслик оқибати бўлса, ишлаб чиқаришдаги 
хавфли ва зарарли омиллар эса бевосита жароҳатланишларни 
келтириб чиқарувчи шарт-шароитлар ҳисобланади. 
Муҳит ва меҳнат омиллари техносферанинг элементлари 
ҳисобланиб, зарарли ва хавфли омилар ѐки ишлаб чиқариш 
омиллари деб аталади. 
Ишлаб чиқариш омиллари иш вақтида таъсир этиш 
натижасида жароҳат ѐки шикастланишга олиб келса