Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

Инсон организмининг электр токига қаршилиги. 
Электр 
токидан шикастланишда инсон танасининг қаршилиги муҳим 
роль ўйнайди. Инсон организмининг электр токига қаршилиги 
1000 Ом дан 100 000 Ом гача бўлиб, у қуйидаги омилларга 
боғлиқ ҳолда ўзгаради: 
1. Ток кучи ва частотаси 
2. Терининг ҳолатига (қуруқ ѐки ҳўл, дағал ѐки майин, 
жароҳатланган ѐки жароҳатланмаган) 

---

163 
3. Токни таъсир этиш вақти 
4. Танани электр сими билан боғланиш юзасига ва даражасига 
5. Токни инсон организми орқали ўтиш вақти 
Кўпинча қуйидаги ҳолатлар кўп учрайди: 
- оѐқ-оѐқ – 0,4 % энергия юрак орқали ўтади; 
- қўл-қўл – 0,4-3,3 % (энг хавфли ўтиш йўли ҳисобланади) 
- қўл-оѐқ – 1 ва 2 ҳолатлар оралиғи ҳисобланади.
6. Организмга токни кириш жойи
7. Инсон организми ҳолати (асосан руҳий ҳолати) 
8. Атроф-муҳитнинг иқлимий шароитлари (ҳарорат, намлик, 
ҳаво босими ва б.) 
Юқори ҳарорат ва намлик, паст атмосфера босими электр 
токидан жароҳатланиш хавфини оширади.
Ток кучи миқдорини ортиши билан инсон организмида мос 
реакциялар содир бўла бошлайди. Ушбу реакцияларни қуйидаги 
3 турга ажратиш мумкин:
1. Токни сезиш. 
2. Мускулларни ихтиѐрсиз қисқариши. 
3. Юрак фибрилляцияси 
Иккинчи ва учинчи ҳолатлардаги реакцияларда ўлим хавфи 
туғилади. 
Инсон организмида асосий реакциялар ҳосил қиладиган 
минимал ток миқдори, ток таъсири бошланиш миқдори деб 
аталади. Шунга боғлиқ ҳолда ток қуйидагича тафсифланади:
1. Сезиларли ток (2 мА.гача) . 
2. Қўйиб юбормайдиган ток (10…25 мА.) 
3. Фибрилляцион ток (50 мА.дан юқори). 
Токнинг инсон организмига таъсири ток кучи билан бир 
вақтда таъсир этиш вақтига ҳам боғлиқдир. Юқорида 
кўрсатилган ток турларининг ҳар бири учун минимал таъсир 
этиш вақти қуйидагича белгиланган: 
1. Сезиларли ток (2 мА.гача) -10 минутгача 
2. Қўйиб юбормайдиган ток (10…25 мА.)-3 сек. 
3. Фибрилляцион ток (50 мА.дан юқори)-1 сек.
Одамнинг ток таъсирига қаршилиги 30 сек. дан кейин 
тахминан 25%, 90 сек.дан кейин эса 70 % га камаяди.

---

164 
Инсон учун 10 мА гача бўлган ўзгарувчан ток, 50 мА 
гача бўлган ўзгармас ток хавфсиз, шунингдек 0,05 А ток кучи 
хавфли ва 0,1 А ток кучи ҳалокатли ҳисобланади.
R
a1
|
R
с
|
Ички тўкималарнинг Хажмий каршилик 
фаол каршилиги
| 
R
c 
|
ο
R
a1
R
a1
Терининг каршилиги