«quyosh issiqlik qurulmalari va tizimlari»

2.1-Tablitsa

Shahar

Oylar

Aprel

May

Iyun

Iyul

Avgust

Sentyabr

t0

η0

t0

η0

t0

η0

t0

η0

t0

η0

t0

η0

Qarshi

Toshkent

Termez

Samarqand

Bu erda

t₀- kunduzi atmosferadagi havoning o'rtacha harorati, ⁰C.

η₀ -- bulutlilikning haqiqiy sharoitlarini hisobga olgan holda koeffitsient;

- erning kengligi.

Quyosh kollektorining FIKIi quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.

η_k=0.82-0.007 (t_k- t₀),

t_k - bu erda kollektor isitish temperaturasi, ⁰C.

Quyosh isitgichining har oyda ishlab chiqargan issiqlik energiyasini miqdorini, W_m, kVt-soat, quyidagicha hisoblaymiz.

W_m=10^-3 *z*q_i*F* η_0* η₃

z-oy kunlari soni, η₃-bulutli vaqtlarda issiqlik almashinuvidagi yo’qotishlarni hisobga oluvchi koeffitsient (η₃ =0.9).

Hisob natijalarini 2.2- jadvalga yozamiz.

2.2-Jadval

Shahar	Aprel	May	Iyun	Iyul	Avgust	Sentyabr
ηk
qi , Vt/m^2
Wm, kVt-soat

1. 
   ISH BO’YICHA HISOBOT
   

Hisobot quyidagilardan iborat bo’lishi kerak:

1. 
   Ishning qisqacha tavsifi.
   
2. 
   Passiv va aktiv quyosh suv isitgichlarning printsipial sxemalari.
   
3. 
   Tajriba jadvali.
   
4. 
   Olingan natijalarning taxlili va xulosa.
   

NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Quyosh energiyasidan foydalanish istiqbollari haqida ayting.
   
2. 
   Quyosh suv isitgichlari nima maqsadda qo’llaniladi?
   
3. 
   Quyosh suv isitgichlari qanday materiallardan tayyorlanadi?
   
4. 
   Quyosh suv isitgichlariishlash jarayoni qanday parametrlarga bog’liq?
   
5. 
   Quyosh suv isitgichlari qanday turlarga bo’linadi?
   
6. 
   Passiv quyosh suv isitish tizimlari, ularning afzalliklari va kamchilliklari haqida nimalarni bilasiz?
   
7. 
   Aktiv quyosh suv isitish tizimlari, ularning afzalliklari va kamchilliklari haqida nimalarni bilasiz?
   
8. 
   Passiv va aktiv quyosh suv isitish tizimlarining farqi nimada?
   
9. 
   Passiv va aktiv quyosh suv isitish tizimlari qanday maqsadlarda qo’llaniladi?
   
10. 
    Passiv va aktiv quyosh suv isitish tizimlarining samaradorligini oshirish uchun qanday chora tadbirlarni amalga oshirish lozim?
    

№3-LABORATORIYA ISHI

PARABOLOID TURDAGI KICHIK QUYOSH OSHXONASINING ISH JARAYONINI O‘RGANISH
Ishning maqsadi:Paraboloid turdagi konsentratorlarning tuzulishi, ishlash printsipi, va qo’llanilishi haqida umumiy ma’lumotga ega bo’lib, paraboloid turdagi kichik quyosh oshxonasining ish jarayoninio’rganib amaliy jihatdan hisoblab chiqishni o’rganadi.

Tayanch iboralar:Quyosh energiyasi, Quyosh nuri oqimi, konsentrator, botiq ko’zgu, paraboloid, paraboloslindrik, fokal tekislik, konsentratsiyalash koeffitsienti, apertura burchagi,radiatsiya, reflector, termojuft.

Kerakli jihozlar:Tajriba natijalarini aniqlash uchun paraboloid turdagi kichik quyosh konsentratori, haroratni o’lchash uchun termometrlar.

Ishning davomiyligi – 4 soat.

NAZARIY MA’LUNOTLAR
Qadim zamonda odamlar Quyosh energiyasidan foydalanish haqida chuqur mulohaza yuritgan. Afsonalarga qaraganda yunon faylasufi Arximed ko’zgular yordamida dushmanlarning kemasini yo’qotgan. 1 – quyosh isitgichi fransiyalik J.Byuffon tomonidan yaratilgan. U katta qavariq shisha yaratib Quyosh nurlarini 1 ta fokusga yiqgan. Bu qurilma Yerning 68m balandlikda joylashgan bo’lib yerdagi quruq o’tishlarini yondirgan. Keyinchalik shved olim N.Sossyur 1 – suv isitgich moslamasini yaratdi. Bu qurilma taxtali idishning ichidagi suv 88 ⁰C gacha qurigan xolos. 1774 – yilda fransuz olimi A.Lauaze ilk bor linzalar uchun Quyosh issiqlik energiyasining konsentratsiyasini aniqlagan. Tez orada Angliyada juda katta ikkiyoqlama qavariq linza qaratilgan bo’lib, bu linza 3 soniyada cho’yan va muhitda granitni suyultirgan.

Er sirtiga deyarli parallel tushayotgan quyosh nurini to’plovchi qurilmalarga quyosh konsentratorlari deb yuritiladi.

Bu konsentratorlarning asosiy qismi botiq ko’zgudir. Botiq ko’zgu sirtiga tushgan nur uning fokusida o’tgan tekislik –fokal tekislikda to’lanadi.

Ko’zgu shakliga qarab konussimon, ellipsoslindrik, parabolaslindrik, paraboloid tipidagi quyosh konsentratorlari mavjud. Ayrim hollarda asosiy ko’zgu fokal tekisligida to’plangan nurni ko’zgu orqa tomoniga o’tkazish maqsadida ikkilamchi qaytaruvchi sirt o’rnatilgan.

Ko’zgu materiali sifatida 6-7 mm qalinlikdagi sayqallangan qalin shisha, 2-3 mm li oddiy deraza shishasi, sof A95 markali alyuminiy va hatto polimerlar ham ishlatilishi mumkin.

Sirtga tushgan quyosh nurini mumkin qadar ko’proq qaytarish maqsadida shisha sirti kumush yoki alyuminiy bilan qoplanadi. Ob-havo o’zgarishi ta’sirida bu qoplama buzilib ketmasligi uchun uning ustki qismi maxsus kimyoviy moddalar bilan surtiladi. Shisha ko’zguning nur qaytarish koeffitsienti 0.85-0.88, sirlangan alyuminiyniki 0.85-0.90 ga teng.

Nur qaytaruvchi sirt paraboloid va paraboloslindrik shakldagi quyosh konsentratorlar tobora keng qo’llanilmoqda. Fokal tekislikda hosil bo’ladigan yuqori temperaturadan suv qaynatish, sho’r suvni bug’latish yo’li bilan chuchuk suv olish, ovqat pishirish, sut qaynatish, kofe tayyorlash, metallarni payvandlash, qiyin eruvchi moddalarni eritish, elektr toki olish kabi qator ishlarni bajarish mumin.

Quyosh diametri Er sirtidan 32¹ burchak ostida ko’rinadi. Shuning uchun uning ikki chetki qismidan kelayotgan nur Er sirtiga 2 ¹ burchak ostida kelib tushadi.

Parabolik konsentratorning D=AC diametrli doira sirtiga effektiv appertura sirti, bu sirt tushayotgan burchak 2 ga apertura burchagi deb ataladi.

Effektiv apertura sirti S= ( ) ni fokal tekislikda to’plangan nur dog’ining sirti S₀= d² ga nisbati konsentratorning konsentratsiyalash koeffitsienti deb ataladi.

Agar konsentrator sirtining nur qaytarish koeffitsientini deb olsak, fokal tekislikda to’plangan nur energiyasi Q₀ sirtga tushayotgan energiyaga nisbatan necha marta katta ekanligini topish oson:

Q= Q₀

ABC dan AC/AB=sin2 va AFM dan FM/AF=sin2

Bulardan AC/FM=D/d= , AB=AF

Bunga 2 =32¹ va optimal apertura burchagi 2 =120⁰ uchun diametrlar nisbatining kvadrati – konsentratsiyalash koeffitsientini hisoblaymiz.

Parabolik konsentrator uchun bu koeffitsient k=D/d= 93. Ideal konsentrator uchun Demak 1 m² er sirtiga tushayotgan quyosh nuri radiatsiyasining quvvati

Q₀= 815, Vt/m²

Q=1*8671*815 =70.67*10³ Vt/m².

Stefon-Bolsman qonuniga ko’ra, nurlanish energiyasi absolyut temperaturaning 4-darajasiga to’g’ri proportsionaldir.

Q=

Absolyut qora jism uchun

Stefan – Bolsman doimiysi Vt/(m²*K⁴).

LABORATORIYA ISHINI SINOV UCHUN TAYYORLASH VA BAJARISH TARTIBI

Tajriba ishini bajarishdan oldin quyidagi ishlarni amalga oshirish lozim:

Paraboloid reflektorining diametrini o'lchang. Plastinkani joylashtiring. Paraboloid konsentratorni quyosh nuri tushush burchagiga to’g’rilang. Konsentratorni stolga va yordamchi postga qo'ying. Fokus nuqtasining diametrini o'lchang (3.1-rasm).

Formuladan foydalanib kontsentratsiya darajasini hisoblang.

bu erda D - paraboloid reflektorning diametri, m;

d - markazlashtirilgan joyning diametri, m;

R - aks ettirish koeffitsienti 0,8 gacha olinishi mumkin.

Kontsentrator quyosh radiatsiyasiga yo'naltiring. 50 ... 150 ml suv hajmini to’ldiring, o'rnatilgan haroratni o'lchang, o'rnatish vaqtini va isitishning boshlanishini yozib oling. Termojuftni ishlatib, suvning haroratini ma'lum bir davriylik bilan o'lchab ko'ring.



3.1-Rasm. Laboratoriyaqurilmasiningchizmasi:

1 – paraboloidreflektori; 2 – quyoshnurioqimi 3 – bak; 4 –qizdirilganjism; 5 – oyna; 6 – korpus; 7 – markazidanuqta.

HISOBLASH TARTIBI

Energiya miqdori [J], quyidagi formulasi bilan hisoblab chiqiladi.

Q= (t_iss. –t_s.s.)

Qurilmaning o’rtacha quvvati quyidagicha aniqlanadi:

O'lchov va hisob-kitoblarning natijalari 3.1-jadvalda keltirilgan.

O'lchovlar va hisob-kitoblarning natijalari 3.1- Jadval

	Konsentratsiya-lash darajasi	Fokusli nuqtadagi harorat, ^0C...	Suv miqdori, ml.	Suvning boshlan-g’ich harorati ^0С	Suvning oxirgi miqdori, ^0С	Qizdirish uchun sarflangan vaqt, min.	Energiya-ning miqdori, Dj	O'rnatishning o'rtacha kuchi, Vt
Tajriba
Hisoblash

ISH BO’YICHA HISOBOT

Hisobot quyidagilardan iborat bo’lishi kerak:

1. 
   Ishning qisqacha tavsifi.
   
2. 
   Qurilmaning printsipial sxemasi.
   
3. 
   Tajriba jadvali.
   
4. 
   Olingan natijalarning taxlili va xulosa.
   

NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Quyosh energiyasidan foydalanish istiqbollari haqida ayting.
   
2. 
   Quyosh konsentratorlari nima maqsadda qo’llaniladi?
   
3. 
   Quyosh konsentratorlari qanday materiallardan tayyorlanadi?
   
4. 
   Quyosh konsentratorlariishlash jarayoni qanday parametrlarga bog’liq?
   
5. 
   Quyosh konsentratorlarining afzalligi nimada?
   
6. 
   Paraboloid turdagi konsentrator qanday ishlaydi?
   
7. 
   Paraboloid turdagi konsentratorlarni qanday maqsadlarda qo’llaniladi?
   
8. 
   Paraboloid turdagi konsentratorlarning kamchilliklari nimada?
   
9. 
   Paraboloid turdagi konsentratorning konsentratsiyalash koeffitsienti deganda nimani tushunasiz.
   
10. 
    Paraboloid turdagi konsentrator qo’llanilganda qancha miqdordagi an’anaviy yoqilg’i tejab qolinadi.
    

№4-LABORATORIYA ISHI

VAKUM TURUPKALI QUYOSH KOLLEKTORINING ISH JARAYONINI O’RGANISH

Ishdan maqsad

1.Vakuum trubkali quyosh kollektorining ish jarayonini o‗rganish

2. Vakuum trubkali quyosh kollektorining ish unumdorligini aniqlash.

Qisqacha nazariy ma’lumot

Quyosh suv isitish (kollektori) qurilmalari 2 ta turdan: butun va alohda turdagi konstruktsiyalarga bo’linadi.

Butun turdagi kollektor (monoblok) vakuum kolbalar, bak (termos) - issiq suv rezervuari, shuningdek galьvanik qoplamali tayanch osti metall rama yordamidagi yagona konstruktsiyaga mahkamlangan tizimdan tashkil topgan.

4.1-rasm.Butun turdagi vakuum trubkali kollektor 

1 – Suv uchun bak;  2 – bakning tashqi qatlami;  3 – bakning ichki qatlami;  4 – tashqi mahkamlagich;  5 – vakuum trubkalar;  6 – suv uchun bak qopqoqlari;  7 – rezinali mahkamlagich;  8 – tayanch osti rama, material – galьvanik qoplamali po’lat yoki zanglamaydigan pulat;  9 –akslantiruvchi plastina – qo’shimcha variant;  10 – avariya holatida havo klapani;  11 – kontroller datchigi.

Monoblok-kollektor asosan uy yoki binoning tomida o’rnatilib iste’mol manbaigacha bo’lgan zarur issiq suv bosimi ta’minlanadi. Bak ichki qismida tsirkulyatsiya tabiy jarayonlar hisobiga amalga oshiriladi. Jamlanmaga shuningdek rama-tayanch tizimi, smart (aqlli) kontroller, elektromagnit klapan va elektr ten ham kiradi. Tanlov uchun bakning 2 turi: oddiy va zmeevik issiqlik almashingichli turlari taqdim etiladi. Zmeevik issiqlik almashingich bilan ta’minlangan kollektoring samaradorligi oddiysiga nisbatan ~30% ga yuqoriligi issiqlik almashingich orqali o’tayotgan oqar suvning qizdirish momentiga bakda turgan issiq suv quyosh energiyasi hisobiga ham qiziydi. Istemol qilish darajasiga qarab bakdagi suvning miqdori 100l, 150l, 200l, 250l, 300l bo’ladi.

1-Suv uchun bak, 2-Elektr isitgich, 3-Yuqori sath datchigi, 4-Quyi sath datchigi, 5-Qizdiruvchi kabel, 6-elektromagnit klapan, 7-Aqlli controller, 8- Sovuq suvning kirish qismi, 9- sovuq suv krani, 10-Issiq suv krani, 11-Iste’molchi
4.2-rasm. Vakuum trubkali kollektorning muhim komponentlari
Bak akkumulyator 3ta qatlamdan tashkil topgan:

1. 
   Bakning ichki qismi zanglmaydigan po’lat markasi M-304dan tayyorlanadi, bu esa uning giginik rejalarda yuqori xavfsizlik shuningdek karroziyaga barqarorlek, uzoq muddatli amaliy foydalanishda mustahkamlikni ta’minlaydi.
   
2. 
   Bakning o’rta qatlami issiq suv haroratini uzoq muddat saqlashni ta’minlaydgan yuqori akkumulyatsiyalash funktsiyasiga ega, yuqori sifatli poliuretan, qalinligi 55 mm bo’lgan utepliteldan iborat. Qish vaqtlari, atrof muhim harorati 0⁰S dan kichik bo’lganda issiqlik yuqotilishi jami bo’lib ~3-6⁰S ni tashkil etadi. Masalan, kechqurun kollektorda suvning harorati +60⁰S bo’lsa, ertalab bu harorat ko’rsatkich 5⁰Sga kamayadi, ya’ni +55⁰S ni tashkil etadi.
   
3. 
   Bakning tashqi metall qoplamasi maxsus himoya buyoqli bo’lib tashqi ta’sirlardan (quyosh nurlanishi, yog’inlar, ya’ni qor, yomg’ir do’l) himoya qilishni ta’minlaydi.
   

Qolgan qismilari rezina, plastik tashqi ta’sirlarni hisobga olib tayyorlanadi. Vakuum kolbalar yorug’lik yutuvchi qatlamga ega, mustahkam borsilikatli toblangan shishalardan tayyorlangan bo’lib quyosh nurlanishini issiqlik energiyasiga o’zgartirib suvni qizdiradi. Tabiiy tsirkulyatsiya sabab kolbada qizigan suv yuqoriga ko’tarilib bakda akkumulyatsiyalanadi. Smart-kontroller kollektorining hamma ish jarayonlarini (bakda suvning harorati, bakda suvning sathi, bakga suvning quyilishi uchun elektromagnit klapanning ish rejimi, zaruriyat tug’ilganda 1,5 kVt quvvatdagi ten qo’shish va ajratish) boshqaradi. Bu kollektordan foydalanib 9 oy davomida suvni qizdirishga bo’lgan 100% energiyani tejash mumkin.

Smart kontroller Elektromagnit klapan Elektr ten
150 l suv sig’imiga ega quyosh vakuum trubkali kollektorning texnik xarakteristikalari.
Bakning tashqi qoplamasi: Buyalgan po’lat 0,4 mm

Bakning ichki qatlami: SUS 304-0,5mm zanglamaydigan po’lat

Vakuum kolbalar: 58mm/1800mm

Rama: Ruxlangan galьvanik po’lat-1,5mm

Issiqlik izolyatsiya materiali-Poliuretan

Izolyatsiya qalinligi: 50 mm

Ramaning qiyalik burchagi: 35-45 gradus

Bakning diametri: 375mm/475mm.

Vakuum kolba 58mm/1800mm ning xarakteristikalari.
4.1-jadval

Tarkibi	Kontsentrik to’liq shishali quyosh kolbalar
Uzunligi	1800±5mm
Kolbaning tashqi diametri	58±0.7mm
Kolbaning tashqi shishasining qalinligi	1.8±0.15mm
Kolbaning ichki diametri	47±0.7mm
kolbaning ichki shishasining qalinligi	1.6±0.15mm
SHishaning materiali	Borsilikat shisha 3.3
Yutuvchi qoplamaning unumdorligi
Kolbaning ichki qismi qoplamasi	Birqatlamli yoki uch qatlamli
Vakuum kolbaning uchqatlamli qoplamasi tarkibi	Quyosh nurlarini selektiv yutuvchi qoplama: kompozit mis – zanglamaydigan po’lat – alyuminiy - CU/SS-ALN(H)SS/ALN(L)/ALN
Purkash (uchirish) usuli	DS reaktiv purkash
Yutish darajasi	> 91%
Quyosh nurlanishi yuqotilishi	< 8% (80^oS±1,5 ^oS)
Vakuum darajasi	P ≤ 5 x 10^-^3Pa
Maks. harorat	270 - 300℃
Nominal bosim	0.6MPa
Issiqlik yuqotilishlari o’rtacha koeffitsienti	≤0.6W/(m^2℃)
Yog’inlarga barqarorlik	< 35 mm
O’ta qizishga barqarorlik	300^oS
Kichik haroratlarda ish jarayoni	0^oS - 10^oS
Yaroqlilik muddati	~15 yil

Alohida turdagi quyosh vakuum trubkali kollektor
Alohida turdagi geliotizimda quyosh kollektori binoning tomiga o’rnatilib, akkumulyatsiya baki esa alohida binoning ichki qismida o’rnatiladi. SHunday qilib, kollektor va bak qismi alohida bo’ladi. Suvning qizishi esa kollektorga nasos orqali harakatga keltiriladigan issiqlik tashuvchi (antifriz, propilenglikolь)ning bakga joylashgan issiqlik almashingich orqali suvga harorat uzatilishiga asoslangan. Bak uzoq muddat qaynoq suv haroratni o’zida saqlab termos funktsiyasini bajaradi. Uning suv hajmi iste’molchilar talabidan kelib chiqib aniqlanadi. Qo’shimcha ravishda qurilmaning bo’tlovchi qismlari sifatda smart kontroller, elektrik ten, nasos va isitish qurilmalari kiradi. Quyosh kollektorlarning alohida turdagi konstruktsiyasi gibrid tizim sifatda qo’llanilishi mumkin, bunda quyosh kollektorlari gaz yoki elektrik qozonlar bilan mujassamlashgan holatda bo’ladi .

60-rasm. Alohida turdagi quyosh vakuum trubkali kollektor

Quyosh kollektorlarining samaradorligi kollektor yuza birligi tekisligiga tushayotgan quyosh nurlanishi quvvati, atrof muhit harorati va kollektordan o’tayotgan issiqlik tashuvchining haroratiga bog’liqdir.

Bizning tajribalarimizda vakkum quyosh kollektorining samaradorligi qurilmadan olinayotgan foydali issiqlik energiyasining kollektor yuza birligiga tushayotgan quyosh nurlanishi quvvatiga nisbatiga teng:

  (1)
Quyosh kollektoridan olingan foydali energiyani issiqlik yuqotishlari va optik FIK ta’sirini hisobga olib quyidagicha yozish mumkin:
(2)
(1)va (2) bog’liqlikdan kelib chiqib quyosh kollektorining FIK hisoblash uchun ifodani quyidagi ko’rinishda yozish mumkin:

(3)

bu yerda -kollektor absorberi m² maydoniga tushayotgan quyosh nurlanishi oqim zichligi; kollektorning samarali optik FIK, ya’ni vakuum kolbaning nur o’tkazish koeffitsienti; absorberning yutish qobiliyati; kollektorning maydoni; kollektorda issiqlik yuqotishlari umumiy koeffitsienti; issiqlik tashuvchining kirish vaqtidagi harorati; atrof muhit harorati; - issiqlik tashuvchining massa sarfi ( ), - issiqlik tashuvchining issiqlik sig‘imi ; issiqlik tashuvchining chiqish vaqtidagi harorati.

Bir qancha holatlarda har xil turdagi quyosh kollektorining ish samaradorligi issiqlik yuqotishlarining yig’indi koeffitsientlari bilan baholanadi. Ayrim adabiyotlarda shishasiz quyosh kollektorlari uchun Uk ≈ 21 Vt/(m²·K), shishali yassi quyosh kollektorlari uchun Uk ≈ 4 Vt/(m²·K), vakuum turdagi quyosh kollektorlari uchun Uk ≈ 1,5 Vt/(m²·K) ni tashkil etadi deyilgan.

Ishning bajarilish tartibi:

vakuum trubkali quyosh kollektori yilning istalgan davrlarga mo‗ljallanganligi sababli tajriba tabiiy ochiq havo sharoitida olib boriladi.

1. Ishni bajarishdan oldin vakuum trubkali kollektorning ish jarayonining nazariy asoslari bilan tanishish.

2. Vakuum trubkali kollektorning bak qismidan 150 l issiq suv to‘liq iste‘molga uzatiladi. 40

3. Bunday vaqtda elektomagnit klapan bakning suv sig‘imi kamayishini hisobga olib sovuq suv bilan to‘ldiradi. Baka suvning kirish qismidagi harorati ( o‘rnatilgan termometr yordamida o‘lchab olinadi)

4. Kollektor yuza sohasida tushayotgan quyosh nurlanishi oqim zichligi (quyosh radiatsiyasi) - kollektor yuza sohasida tushayotgan quyosh nurlanishi oqim zichligi (quyosh radiatsiyasi)- , har 10 min. o‘lchab turiladi.

5. Qizigan suvning harorati har 10 min. smart kontroller yordamida , chiqish qismida sekundomer yordamida suv olinib miqdori o‗lchab turiladi. issiqlik tashuvchining issiqlik sig’imi, issiqlik yo’qotishlarining yig’indi koeffitsiyenti va boshqa kattaliklar ma‘lumotnomadan olinadi. Yuza birligidan olinayotgan foydali energiya va kollektorning samaradorligi yuqoridagi formulalar asosida hisoblab topiladi. O‘lchashlar asosida (1.2-jadval) to‘ldiriladi.

Hisobotlarni tayyorlash

1. Berilgan laboratoriya ishiga zarur bo’lgan ma‘lumotlarni ko’rib chiqish.

2. Ishning nomi va uning maqsadi.

3. Vakuum trubkali kollektorning sovuq suv manbai, iste‘molga ulanish holati, to’liq ish jarayonining prinsipial sxemasini chizing.

4.Tajriba natijalari bo’yicha 1-jadvalni to’ldiring.

5. Xulosa yozish.

Nazorat savollari

1.Qanday turdagi quyosh kollektorlarini bilasiz? Ularning tuzilishi qo‗llanilishi, yutuqlari va kamchiliklari. 2.Yassi quyosh kollektorlarining konstruktiv tuzilishi qanday?

3.Vakuum trubkali quyosh kollektorlarining konstruktiv tuzilishi qanday?

4.Yassi vakuum quyosh kollektorlaridan vakuum trubkali quyosh kollektorlarining qanday

afzalliklari bor?

5.Geliosistemalarda qanday turdagi energiya tashuvchilardan foydalaniladi?

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

1. 
   N.I.Ovcharenko «Avtomatika elektricheskix stantsiy i energeticheskix sistem». Izd. NTSENAS, 2001 g.
   
2. 
   N.I.Ovcharenko «Elementы avtomaticheskix ustroystv energosistem». M. Energoatomizdat, 1995 g.
   
3. 
   V.P.Morozkina. «Avtomatizatsiya energeticheskix sistem». Pod.red. M. Energiya 1994 g.
   
4. 
   M.A.Berkovich, V.A.Semenov. «Avtomatika energosistem» M. Energiya 1991 g.
   
5. 
   V.A.Andreev. «Releynaya zaщita i avtomatika sistem elektrosnabjeniya». M. VSH. 1991 g.
   
6. 
   Obщie texnicheskie trebovaniya k mikroprotsessornыm ustroystvam zaщitы i avtomatiki energosistem. M. SPO ORGRES, 1997 g.
   
7. 
   L.D.Rojkova, B.S.Kozulin. «Stantsiya va podstantsiyalarning elektr asbob uskunalari» O’qituvchi, 1986 y.
   
8. 
   I.X.Siddikov. Elektr energetika sistemalari releli ximoyasi va avtomatikasi. Toshkent. TDTU, 2008 y.
   
9. 
   N.R.Yusufbekov va boshqalar «Texnologik jarayonlarni boshqarish sistemalari» Toshkent, «O’qituvchi», 1997 y.
   
10. 
    S.M.Majidov «Elektrotexnikadan ruscha-o’zbekcha lug’at ma’lumotnoma» Toshkent. «O’zbekiston», 1994 y.
    
11. 
    N.M.Aripov, T.K.Jabbarov, A.X.Eraliev «Elektr stantsiyalarni elektr jixozlari» SHarq 2005 y.
    
12. 
    N.M.Aripov, S.Kamalov, T.K.Jabbarov. «Sanoat korxonalarini va qurilmalarini elektr ta’minoti». SHarq 2005 y.
    
13. 
    M.A.Toshmirzaev, A.X.SHeraliev, I.Xatamqulov «Elektr yuritma va uni avtomatik boshqarish». Toshkent, CHo’lpon, 2006 y.
    
14. 
    Elektricheskie izmereniya: Ucheb.posob.dlya vuzov. Pod red. V. N. Malinovskogo.-M.: Energoatomizdat,1985.
    
15. 
    Kotur V.I. i dr. Elektricheskie izmereniya i elektroizmeri-telьnыe priborы.-M.: Energoatomizdat,1986.
    
16. 
    Elektricheskie izmereniya: Uchebnik dlya vuzov. Pod.red. A.V. Fremke i Ye.M. Dushina.-L.: Energiya,1980.
    
17. 
    Elektrotexnicheskiy spravochnik: V 3t.T.1 Pod obщ.red. professora MEI V.G.Gerasimova i dr.-M.: Energoatomizdat,1985.
    
18. 
    Rudzit Ya.A., Plutalov V.N. Osnovы metrologii, tochnostь i nadyojnostь v priborostroenii: Ucheb. posob.-M.: Energoatomizdat,1991.
    
19. 
    Nigmatov J.M., Nigmatova M.I. Metrologiya, standartlash va sertifikatsiyalash fani bo’yicha ma’ruza matnlari: -FarPI., 2000.
    
20. 
    Axrorov N. O’lchashshunoslik asoslari va elektr o’lchashlaridan amaliy ishlar: - Oliy o’quv yurt. uchun o’quv qo’ll.-T.: O’zbekiston, 1994.