Quyosh energetikasi

Osmon sferasining asosiy nuqta, chiziq va aylanalari.

Bu nuqtalardan 90° masofada yotgan matematik gorizont- ning nuqtalari Sharq (E) va G‘arb (W) nuqtalari deyiladi. Mate­matik gorizont tekisligi bo‘ylab yo‘nalib, Shimol va Janub nuqta- larini tutashtiruvchi to‘g‘ri chiziq kesmasi tush chizig‘i deb yuri- tiladi.

Osmon sferasining yuqorida keltirilgan nuqta va chiziqlari o‘rganilgach, ular asosida osmonning turli koordinatalar sistema- larini o‘rganish ortiqcha qiyinchilik tug‘dirmaydi.
6.3.Quyosh nurlanishi tushish burchagi. Zenit burchak.

Мisol sifatila insolyatsion passiv quyoshli isitish tizimlarida sharnirli harakatlanuvchan yassi nur qaytargichli shaffof to‘siqlarining frontal sirtiga tushuvchi quyosh nurlanishi oqimining yuzaviy zichligini oshirishdan iborat jarayonni ko’rib chiqamiz. Mazkur tipdagi nur qaytargichlarning ufqqa nisbatan optimal qiyalik burchagini yilning joriy vaqtlariga yoki Quyoshning yillik og‘ishiga bog‘liq ravishda aniqlash amaliy ahamiyatga ega. Quyidagi rasmda harakatlanuvchan yassi nurlanish qaytargich va xonaning ichki isitish jihozlari bilan mujassamlashtirilgan qisqa muddatli issiqlik jamlagichli insolyatsion passiv quyoshli isitish tizimining prinsipial sxemasi ko’rsatilgan.

3.1-rasm 1-quyosh nurlari; 2-ikki qatlamli shaffof tо‘siq; 3-sharnirli harakatlanuvchan oynaviy nur qaytargich; 4-suriladigan shtor; 5-tirqish; 6-issiqlik jamlagich; 7- tajribaviy isitiladigan xona.

Optimal deb hisoblanadigan qiyalik burchagi shunday burchakki, bunda yarim kun paytida quyosh nur qaytargichidan qaytayotgan quyosh nuri oqimining xammasi nur qaytargichni yuzasiga teng yuzali shaffof to‘siqning frantal sirtiga kelib tushadi . Qaralayotgan masalani yechish qulay bo‘lishi uchun janubga qaragan vertikal devorga o‘rnatilgan shaffof to‘siqli frantal sirtning pastgi qismiga sharnirli xarakatlanuvchan yassi nur qaytargich nolga teng bo‘lgan chuqurlikda o‘rnatilgan deb hisoblaymiz [34].

3.2 rasmdan foydalanib sharnirli xarakatlanuvchan yassi nur qaytargichning ufqqa nisbatan optimal qiyalik burchaklarini aniqlash uchun hisobiy ifodalarni keltiramiz.

(3.8)

Optikadan ma’lumki tushish burchagi qaytish burchagiga teng, ya’ni .

Demak

, (3.9)

u holda

(3.10)

. (3.11)

Bundan nur qaytargichning qiyalik burchagini aniqlasak

. (3.12)

Gorizontga nisbatan burchak ostida joylashgan va janubga qaratilgan yassi nur qaytargich yuzasiga tushadigan to‘g‘ri quyosh nurining tushish burchagi quyidagi munosabatdan aniqlanadi

. (3.13) Yarim tush paytida s teng bo‘lganda bo‘ladi va (6) munosabat quydagi ko‘rinishda yozilishi mumkin

(3.14)

. (3.15)

Bundan -tushish burchagini aniqlab oladigan bo‘lsak

. (316)