Quyosh energetikasi

Qo’llaniladigan ta’lim texnalogiyalari: dialogik yondashuv, muammoli ta’lim.Aqliy hujum, blits, baliq skileti, munozara,o’z-o’zini baholash.

Adabiyotlar:A3, A4, A5, I1, I3, Q2.
6.1.To‘g‘ri quyosh nurlanishining oqim quvvati. Gorizontal qabul qiluvchi maydoncha.
TO‘G‘RI RADIATSIYa

Radiatsiya balansida to‘g‘ri quyosh radiatsiyasi asosiy ahamiyatga ega. To‘g‘ri quyosh radiatsiyasi deganda, bevosita Quyoshdan parallel nurlar dastasi ko‘rinishida sirtga tushayotgan radiatsiya tushuniladi. Gorizontal sirtga tushayotgan to‘g‘ri radiatsiya oqimi (1.1) ga muvofiq aniqlanadi:

S_g = S_ sinh . (1.8)

Ixtiyoriy tanlangan qiya sirtga tushayotgan to‘g‘ri radiatsiya oqimi

S_k = S_ cosi ; (1.9)

bu yerda cosi = cosα sinh + sinα cosh cosψ ; ψ = ψ_o + ψ_k ; (1.10)

cosψ_o = ; sinψ_o = . (1.11)

Quyoshning ψ_o va qiya sirtning ψ_k azimutlari meridian tekisligidan boshlab hisoblanadi va janubiy nuqtadan soat mili yo‘nalishida hisoblaganda musbat bo‘ladi.

1.1, 1.2 rasmlarda va 1.3 jadvalda Qarshi shahri (φ=39^o) uchun to‘g‘ri quyosh radiatsiyasining yillik va sutkalik o‘zgarishi keltirilgan.

Sochilgan radiatsiya deganda Quyosh radiatsiyasining atmosferada sochilishga uchragan radiatsiyasiga aytiladi. Vaqt birligi ichida yuza birligiga tushadigan sochilgan radiatsiya miqdori sochilgan yoki diffuziyali radiatsiya oqimi deb ataladi. Sochilgan radiatsiya to‘g‘ri radiatsiyaning sochilishi natijasida hosil bo‘lgani uchun, u to‘g‘ri radiatsiyani aniqlovchi omillarga bog‘liq bo‘lgan kattaliklar bilan topiladi

D_ = b (J_ - S_) sinh ; D_g = b (J_g - S_g) sinh . (1.12)

Ideal atmosferada b = 1/2, real sharoitlarda esa b = 1/3 .

Qiya sirtlar uchun

D_k = D_g cos²(α/2) . (1.13)

Amaliy hisoblashlar uchun sochilgan radiatsiya xuddi izotrop (nur-

lanish yo‘nalishiga bog‘liq emas) sifatida qabul qilinadi.

Bulutsiz ochiq osmonda sochilgan radiatsiyaning taqsimlanishini izotrop deb bo‘lmaydi [31]. Sochilgan radiatsiya intensivligining maksimumi osmon gumbazining quyoshga qaragan doirasida (70% gacha), minimumi esa teskari doirasida (30% gacha) kuzatiladi. To‘liq bulutli havoda sochilgan radiatsiya izotrop tavsiflarga ega bo‘ladi.

1.1, 1.2 rasmlarda va 1.3 jadvalda o‘rtacha bulutlik sharoitlarda mumkin bo‘lgan sochilgan radiatsiyaning yillik va sutkalik o‘zgarishi keltirilgan.