Qurilishda menejment

2.
 
Davlat idoralarining tadbirkorlar xuquqlarini buzganliklari uchun 
javobgarliklari 
Vazirlar maxkamasi tomonidan ―O‘zbekiston respublikasida kichik biznes va 
xususiy tadbirkorlikni rivojlanishni qo‘llab -quvvatlashning davlat dasturi‖ (1995 yil 
28 avgust № 334 -sonli qarori) qabul kilinishi bilan O‘zbekistonda tadbirkorlikni 
rivojlantirishda yangi bosqich boshlandi. 
Kichik tadbirkorlik to‘g‘risidagi qonun xujjatlarining asosiy maqsadi uning 
samarali usishini ta‘minlaydigan infratuzilmasini shakllantirish uchun umumuiy 
kulay iqtisodiy, xuukukiy va tashkiliy sharoitlar yaratishdir. 
Kichik tadbirkorning xususiyati yirik industrial ishlab chikarish uchun inkiroz 
davrida uning ustivorligi hisoblanadi. 
Rivojlanaetgan mamlakatlarning tajribasi shundan guvox beradiki, uzok davom 
etadigan iqtisodiy inkiroz muxitida asosan ishlab chikaradigan mayda korxonalar 
yirik korxonalarga nisbatan kamrok jabrlanadi, xattoki bozorda uz mavkeini 
mustaxkamlaydi. 
Kichik va xususiy tadbirkorlikni qo‘llab- quvvatlash dasturlariga 1995 yil 21 
dekabrda ―Kichik va xususiy tadbirkorlikni ragbatlantirish to‘g‘risida‖ Qonuni, 1995 
yil 5 yanvardagi ―Xususiy tadbirkorlikda tashabbuskorlik va uni ragbatlantirish 
to‘g‘risidagi‖ Farmonlarini,1995 yil 26 iyuldagi ―Xusuisy tadbirkorlik va kichik 
biznesni qo‘llab -quvvatlash fondini tashkil etish to‘g‘risida‖gi qarorlarini kirtish 
mumkin.
3.
 
Kichik biznesni qo‟llab-quvvatlash shakillari. Kichik tadbirkorlikni 
qo‟llab-quvvatlash dasturlari
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni bilan tashkil etilgan kichik 
biznesni rivojlantirishga kumaklashish jamgarmasi va savdo sanoat palatasi eng 
muxim moliyaviy vosita hisoblanadi. Jamgarma byudjetidan ajratilgan, davlat va 
munitsipal mol-mulkni xususiylashtirishdan tushgan mablaglarda uz faoliyatidan 
kelgan daromadlardan xususiy va jismoniy shaxslarning ixtiyoriy badallari, 
kimmatbaxo kogozlar chikarish va joylashtirishdan tushgan daromadlardan iborat
pul mablaglarini jamlash yuli bilan kichik tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash 
rivojlantirishga karatilgan dasturlar, loyixalar va tadbirlarni mablag bilan ta‘minlaydi. 
Biznes-fondning asosiy maqsadlari kuyidagilardan iborat: 

ustuvor yunalishlarda kichik biznesni qo‘llab -quvvatlash yuli bilan bozor 
munosabatlarini bosqichma-bosqich rivojlantirib borish mobaynida davlat siyosatini 
utkazishga kumaklashish; 

kichik 
biznesning 
bozor 
infrastrukturasini 
vujudga 
keltirishga 
kumaklashuvchi infrastruktura elementlari (bank, axborot, sug‘urta, lizing va 
boshkalar)ni shakllantirish; 

kichik 
biznesni, 
xususiy 
tadbirkorlikni 
qo‘llab-quvvatlash 
xamda 
rivojlantirish uchun uz mablaglarini ajratish va chet el investitsiyalarni jalb etish 
masalalarida xalkaro moliya va jamoat tashkilotlari xamda jamgarmalari, 
korporatsiyalari, agentliklari, vakolatxonalari, idoralari, xususiy , huquqiy va 

---

jismoniy shaxslar tadbirkorlik tuzilmalari bilan o‘zaro xamkorlikni ta‘minlashdan 
iboratdir. 
Biznesning asosiy vazifalari:

kichik tadbirkorlik tuzilmalariga respublika tovar bozorlarini tuldirish, 
chetdan keltiriladigan tovarlar urnini bosish va chetga chikariladigan tovarlar urnini 
kengaytirish, yangi ish urinlarini barpo etish uchun moliyaviy yordam ko‘rsatish; 

kichik tadbirkorlik tuzilmalari innovatsiya faoliyatini qo‘llab quvvatlash, 
raqobatga bardoshli tayyor maxsulotning yangi turlarini ishlab chikish va ishlab 
chikarishni ragbatlantirish; 

O‘zbekiston Respublikasida ma‘lumotlar bankini vujudga keltirish va 
biznesni tashkil etib, rivojlantirish borasida axborot huquqiy xizmatlar ko‘rsatish; 

kichik biznesning kamyob xalk iste‘moli buyumlari ishlab
chikarish va xizmatlarni kengaytirishga karatilgan loyixalari xamda, dasturlari uchun 
moliyaviy mablaglar ajratishdan iborat . 
Biznes fond bilan bevosita xamkorlikda ―Madad‖ sug‘urta agentligi ish olib 
boradi, u xar bir valyutada uz buyumlariga ega bo‘ladi. Davlat uning xam muassasasi 
bo‘lib, kichik va urta korxonalarning faoliyatini kreditlash bilan boglik kattagina 
xatarning moliyaviy ta‘minotini uz zimmasiga oldi. 
“Madad” sug’urta agentligi:
-kichik biznesning dasturlari va loyixalarini ekpert baxolash va tanlab olishni 
xamda ularni ruebga chikarish uchun moliyaviy mablaglar ajratilishi maqsadlarini 
kuzlab xalkaro moliyaviy tashkilotlar bilan ishlab chikish; 
-tadbirkorlik tuzilmalari Biznes fonddan ajratilgan mablaglardan samarali 
foydalanishi ustidan nazorat mexanizmini ishlab chikishni amalga oshiradi; 
-buyurtmaning fond dasturiy yurugiga muvvofik, darajasini; 
-loyixaning dolzarbligi, noyobligi, realligi, raqobatga bardoshligi, loyixaning 
mintaka manfaatlariga muvofik, loyixa byudjeti va grafigi (xayotiy tsikli) 
mukammalligi loyixaning moliyaviy asosolanganligini belgilaydi; 
-loyixalarni amalga oshirish bilan boglik tavvakalchilikni sug‘urtalaydi. 
Shuni ta‘kidlash kerakki, sug‘urtalash soxasida davlatning yakka xokimligi 
tugatildi va O‘zbekiston Respublikasining sug‘urta bozorida bugun 24 ta sug‘urta 
kompaniyasi ish olib bormokda. 
Kichik va xususiy tadbirkorlikni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash tadbirlari 
kuyidagi shakllarda amalga oshiriladi: 
-qonuniy-huquqiy ta‘minot; 
-tashkiliy ta‘minot; 
-tadbirkorlikni rivojlantirish uchun moddiy-texnikaviy sharoit yaratish; 
-moliyaviy kredit ta‘minoti; 
-tadbirkorlikni sug‘urta bilan ta‘minlash; 
-tadbirkorlik shu‘basini kadrlar bilan ta‘minlash; 
-TIF ishini iqtisodiy Qo‘llab-Quvvatlash; 
-axborot maslaxat ta‘minoti; 
-tadbirkorlikni ijtimoiy-ruxiy jixatdan ta‘minoti va boshkalar. 
O‘zbekistonda davlatni iqtisodiy siyosatida kichik tadbirkorlik korxonalarini 
qo‘llab-quvvatlash tadbirlari amalda realizatsiya kilinmokda: 

---


Respublika kichik korxonalarni qo‘llab-quvvatlash fondi tashkil etilgan bo‘lib, 
moliyaviy yordam kichik korxonalarga davlat, jamoa, tashkilotlar, yuridik va ajnabiy 
shaxslarni ixtiyoriy tulaydigan yigimlari xisobidan qo‘llab- kuvvatlanmokda; 

1991 yildan boshlab kichik korxonalar birinchi yili oladigan foydasidan 25 foiz to‘lov 
belgilandi, ikkinchi yili olinadigan foydadan 50 foizi soliq sifatida tulanadigan buldi; 

dastlabki ikki yil qishloq xo‘jaligi maxsulotlari ishlab chikaradigan va bu 
maxsulotlarni qayta ishlaydigan, keng xalk iste‘moli tovarlari ishlab chiqaruvchi, 
kurilish, ta‘mirlash, kurilish materiallari ishlab chiQaruvchi, yangiliklarni tadbik 
etuvchi kichik korxonalar byudjetga soliq tulashdan ozod etilgan; 

uz foydalarini kurilishga, korxonani qaytadan rekonstrutsiya kilish, asosiy fondlarni 
yangilab borishga, yangi texnikani, texnologiyani, ishlovchilarni malakasini 
oshirishga sarflaydigan kichik korxonalardan soliq solinmaydi; 

kichik korxonalarda pensionerlar kariligi va nogironligi buyicha ishlayotganlarni 50 
foizini tashkil kilgan takdirda olngin foydadan davlat byudjetiga tulanadigan soliq 30 
foizga kamaytirilgandir; 

kichik korxonalarda ishlovchi karilar va nogiron pensionerlar umumiy ishlovchilarni 
30 foizdan to 50 foizgacha tashkil etsa, foydadan olinadigan soliq 20 foizga 
kamaytiriladi; 

Qonunda ko‘rsatilgan kichik korxona mustakil uzi xo‘jalik faoliyati olib borish 
huquqiga ega, uz-uzini moliyalashtiradi, uzini boshkaradi, uz Ustavida ko‘rsatilagn 
qonunlar doirasida ish olib boradi; 

kichik korxonalar yuridik shaxs sifatida korxonalar bilan shu jumladan xorij firmalari 
bilan xam turli shartnomalar tuzish huquqiga ega; 

kichik korxona nomidan direktor belgilangan reja asosida firmani istikboli uchun 
zarur faoliyat turlarini baxolash majburiyatini oladi, moliyaviy natijalar buyicha 
buxgalteriya xisobotlarini tuzib beradi; 

kichik korxonalar uz mablaglarini uzi pul, moddiy tushumlar, korxona, tashkilotlarga 
maxsulot sotishdan kelib tushgan mablag, aktsiyalarni sotishdan, boshka kimmatli 
kogozlarni sotishdan kelgan mablaglar, kichik korxona mulkini shakllantirishda 
shartnoma buyicha turli korxonalar pul, moddiy shaklda badal utkazish fukarolar, 
ishlovchilar xam pul utkazishlari mumkin; 

kichik korxonani tashkil etuvchi tashkilot firmani oladigan foydasidan ta‘sischiga 
utkaziladigan normani belgilaydi, kichik korxona byudjet va ta‘sischi bilan xisob- 
kitob Qilib bo‘lgandan sung kichik korxonani uz foydasi tashkil topib, bu foyda 
korxona Nizomi buyicha taksimlanadi. 
O‘zbekiston 
Respublikasi 
Prezidentining 
―Mikrofirmalar va kichik 
korxonalarni rivojlantirish borasida qushimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida‖gi 
Farmoni 2005 yil 21 iyunda kuchga kirdi. Farmonga binoan mamlakatimizda faoliyat 
yuritayotgan mikrofirmalar va kichik korxonalar faoliyatini yanada takomillashtirish, 
ularni faoliyatini yanada qo‘llab-quvvatlash masalalari alohida takidlangan.

---