Qurilishda marketing

Iste’molchilar 
—  mazkur  firma  mahsulotining  xaridorlari 
hisoblanadigan  jismoniy  va  huquqiy  shaxslar  (fuqarolar,  oilalar,  firmalar, 
jamoat  tashkilotlari  va  davlat  muassasalari).  Iste‘molchilar  o‗rtasidagi  katta 

---

130 
farqqa  qaramay,  ularda  umumiy  xususiyatlar  bor.  Ular  marketing 
maqsadlariga  bog‗liq  holda  maqsadli  guruhlarga  birlashtirilishi  mumkin 
bo‗lgan  jins,  yosh,  malaka,  ehtiyojlar  tarkibi,  daromadlarni  belgilaydi. 
Umuman,  bozordagi  xatti-harakatlari  strategiyasi  jihatidan  bir-biridan  ancha 
farq  qiladigan  Iste‘molchilarning  besh  turi  farqlanadi.  Bular  yakka 
Iste‘molchilar, oilalar yoki uy xo‗jaliklari, vositachilar, ta‘minotchilar, davlat 
va  jamoat  tashkilotlarining  mas'ul  shaxslari  yoki  xodimlaridir.  Salmoqli 
qismini  yakka  Iste‘molchilar  tashkil  etadi,  ya‘ni  aholining  tovar  va 
xizmatlarni  faqat  o‗zining  shaxsiy  foydalanishi  uchun  sotib  oladigan  qismi. 
Oilalar yoki uy xo‗jaliklari asosan oziq-ovqat va nooziq-ovqat mahsulotlarini 
xarid  qiladilar.  Miqyoslariga  va  xaridlarining  hajmiga  ko‗ra  ular  ham 
Iste‘molchilarning  asosiy  turiga  kiradi.  Vositachilar  ancha  professional 
xaridorlardir,  zero,  ular  tovarlarni  asosan  qayta  sotish  maqsadlarida  sotib 
oladilar.  Shu  bilan  bog‗liq  holda  ular  tovar  narxiga,  uning  o‗ramiga, 
saklanish  muddatlari  kabi  omillarga  ko‗proq  e‘tibor  beradilar.  Firmalarning 
xodimlari  bo‗lgan  ta‘minotchilar  moddiy-texnika  ta‘minoti  uchun  tovarlarni 
sotib oladilar, bunda ular e‘tiborining markazida tovarning narx va miqdoriy 
tavsifi,  transport  xarajatlari,  ishlab  chiqaruvchining  obro‗i,  mijoz  istagiga 
reaktsiyaning  tezligi,  to‗lovni  kechiktirish  imkoniyati  kabi  ko‗rsatkichlar 
turadi. Davlat va jamoat muassasalarining mansabdor yoki javobgar shaxslari 
o‗zlarinikini  emas,  balki  jamoat  mablag‗larini  sarflaydilar.  Ishlab 
chiqaruvchini  tanlashda  ular,  eng  avvalo,  ishonchlilik,  qonunga  rioya 
qilishlik,  shuningdek,  shaxsiy  aloqalari  sharoitlaridan  kelib  chiqib  yo‗l 
tutadilar.