Qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

chiqarish chizmasi: 
1-maydalanish; 2,12-quritish barabani; 3-tegirmon; 4-aralashtirish silosi; 5-vintli oziqlantiruvchi; 
6-aylanma pech; 7-siklon; 8-separator; 9-ko‘mir maydalash uchun tegirmon; 10-ventilator; 11-
maydalagich; 13-klinker ombori; 14-trubali tegirmon; 15-sement siloslari;  
16-qadoqlash mashinasi. 
 
Tuyshni  yengillashtirish  uchun  1%  gacha  sifatiga  ta’sir  etmaydigan  maxsus 
qo‘shimchalar  qo‘shish  tavsiya  etiladi.  Tez  qotuvchi  shlakoportlandsementni  satxi 
yuzasi  4000  –  5000sm
3
/g  bo‘lganga  tuyuladi.  Shlakoportlandsementni  faolligini 
oshirish uchun sementda shlakni ulushini kamaytirish va maydalik darajasini oshirish 
kerak. Oddiy shlakoportlandsementda asosiy granullangan shlaklar miqdori 50 – 60% 
nordon  qo‘shimchalar  30  –  40%  bo‘lishi  kerak.  Ayni  vaqtlarda  shlakni  8  –  10% 
miqdorini  nordon  kremniyni  qo‘shish  bilan  (trepel,  opoka  va  h.k.)  almashtirish 
mumkin.  Shlakoportlandsementni qotish jarayonida ikkita komponent ishtirok etadi 
–  klinker  va  granullangan  domna  yoki  elektrotermofosfor  shlaki.  Suv  bilan 
ta’sirlashuvida  birinchi  navbatda  klinker  zarrachalari  reaksiyaga  kirishadi.  Natijada 

---

174 
 
Sa(ON)
2
  ajralib  chiqadi  va  kalsiy  gidrosilikatlar,  keyinchalik  shlak  Sa(ON)
2
  ni 
yutganda, uning suyuq muhitda konsentratsiyasi kamayadi. Bir vaqtda gips alyuminat 
kalsiy bilan reaksiyaga kirishadi va 3SaO  Al
2
O
3
 
 
3SaSO
4
(30 – 32) N
2
O hosil qiladi 
reaksiya  davom  etganda  SSN  (II)  S
2
AN
8
  larni  hosil  bo‘lishi  kuzatiladi. 
Shlakoportlandsementni  (80–100
0
S)  qotishida  yangi  hosil  bo‘lgan  mahsulotlarni 
tarkibi oddiy haroratda hosil bo‘lgan mahsulotlardan farqi yo‘q. Faqat avtoklavlarda 
(174,5  –  200
0
S),  to‘yingan  bug‘  bosimi  ostida  (0,8  –  1,5MPa)  gidrosilikat, 
gidrogranatlar hosil bo‘ladi. 
Zichligi  2,8  –  3g/sm
3
  oraliqda  tebranadi.  Sochiluvchan  (kukun)  ko‘rinishidagi 
hajmiy  massasi:  900  –  1200  kg/m
3
,  zichlashganda  esa  1400  –  1700  kg/m
3
 
mustahxamligi bo‘yicha 300, 400, 500 markalari mavjud. 
Suvga talabchanligi 27 – 30% teng, tutib qolishi muddatlari 45 min oldin emas, 
oxiri –  10 soatdan kech emas. Shlakoportlandsementning  faolligi  shlakni  kimyoviy 
mineralogik tarkibi, shlak va klinkerni nisbati bilan belgilanadi. 
Olovga  mustahkamlikni  pasaytirimagan  holda  yuqori  harorat  (600  –  800
0
S) 
uzok vaqt ta’siriga bardosh beradi. Yumshoq, sulfat suvlar ta’siriga chidamli sovuqka 
chidamligi bo‘yicha mustahkamligi 50 – 100 siklarga teng.  
Qo‘llanishi: asosan ulkan inshootlar uchun, shuningdek issiq sexlar, gidrotexnik 
qurilishlar uchun beton tayyorlashda qo‘llaniladi. 
Sulfat  –  shlakli  sement  –  gidravlik  bog‘lovchi  modda  va  uni  granullangan 
domna shlakini, gips yoki ishqoriy qo‘zg‘atuvchili angidrid bilan birgalikda to‘yish 
yo‘li bilan tayyorlanadi. Tarkibida 80 – 85% shlak, 10 – 15% angidrid yoki ikki suvli 
gips, 5% cha portlandsement klinker va 2% gacha ohak bo‘ladi.  
Bunday sementni tayyorlashda tarkibida oshirilgan miqdorda 10 – 20% atrofida 
giltuproq va pasaytirilgan miqdorda 3% gacha marganes oksidi bo‘lgan asosiy domna 
shlaklaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir. 
Sulfatli  –  shlakli  sement  olish  texnologiyasi  quyidagicha:  xom  –  ashyoviy 
moddalarni  omborlarga  joylash,  tayyorlash,  tozalash  va  barcha  komponentlarni 
birgalikda  tuyish  tayyor  sementni  omborga  joylash.  Qotishda  giltuproq  va  kalsiy 

---

175 
 
sulfati  o‘zaro  ta’sirlashib,  kalsiy  gidrosulfoalyuminat,  past  kalsiy  gidrosilikatlar 
yuzaga  keladi. Suv sement  nisbati  0,5  – 0,6ga  barobar,  chunki  gidratatsiya  vaqtida 
sement suvni miqdorini bog‘lash hususiyatiga ega. 
Boshlang‘ich davrdarda hosil bo‘lgan ettringit tuzi keyingi muddatlarda qisman 
bo‘linadi va sulfat shlakli sementni mustahkamligini o‘sishi kalsiy gidrosilikatlarga 
va gidroalyuminosilikatlar hosil bo‘lishi hisobiga o‘sadi. 
Xossalari:  bog‘lovchini zichligi 2,9 – 3,1g/sm
2
 cha tebranadi. 
Hajmiy  massasi  sochiluvchan  holatda  200  –  1000,  zichlantirganda  1500  – 
1650k/m
3
 cha. 
Suvga talabchanligi 50 – 60% teng. 
Tutib  qolish  muddatlari  boshlanishi  30min  oldin  emas,  oxiri  10soatdan  kech 
emas. 
Mustahkamligi 28 sut. so‘ng 30 – 40 MPa ni tashkil etadi. Agressiv muhitlarga 
(yumshoq sulfat suvlar) bardoshligi baland. 
Qo‘llanishi: yer, suvosti inshootlar tayyorlashda foydalaniladi.