Qurilish materiallari va buyumlari

Suvli bo‘Yoq tarkiblar uchun bog‘lovchilar
mineral, hayvon va o‘simliklardan olinadigan 
elimlar asosida bo‘ladi. Mineral bog‘lovchilar sifatida portlandsement, ohak, suyuq shisha va 
boshqalar ishlatiladi. Odatda oq va rangli sementlar ishlatiladi. Ohak va silikat bo‘Yoqlar bilan 
binolarning fasadi va ichki tomoni bo‘yaladi.
Elimlar.
Hayvonot dunYosi chiqindilari va o‘simliklardan tayyorlanadigan sun’iy va 
sintetik elimlar suvli bo‘Yoq tarkiblar olishda ishlatiladi.
Hayvon elimi suyak va mezdra (go‘shtparda) elimiga bo‘linadi. Elim plitka, donachalar va kukun 
holda ishlab chiqariladi. Elim nam tortib buzilmasligi uchun quruq joyda saqlanadi.
Kazein elimi
- kazein, so‘ndirilgan ohak va mineral tuzlar aralashmasidan iborat bo‘lib, suv 
bilan massaga ko‘ra 1:2 nisbatda aralashtirilganda bir jinsli eritma hosil bo‘ladi. Kazein elimi 
gruntlash va shpaklevka tarkiblari tayyorlash uchun ishlatiladi.
O‘simlik elimi kraxmal, dekstrin, un va o‘simlik ildizlari quritilgan qismlarini qaynoq suvda 
qorishma holda tayyorlanadi. Elim bo‘Yoq, grunt, shpaklYovka tarkiblari olishda, gulqog‘ozlarni 
elimlashda ishlatiladi.
Sintetik elim natriyli karboksilmetilsellyuloza (KMS) va metilsellyuloza smolalarning 
suvdagi qorishmasidan tarkib topgan. Ular elimli va mineral bo‘Yoqlar tayyorlashda, gul 
qog‘ozlarni elimlashda ishlatiladi.

---

- 87 - 
Polivinilatsetat emulsiyalari polivinilatsetat polimerini suvdagi Yoki suv-spirtdagi 
suyultirilgan elimlari bo‘lib, ular asosida mastika va shpaklevka tarkiblari tayyorlanadi.
Moyli emulsiyalar olifdan, ohak sutidan va hayvon elimi eritmasi va boshqalar asosida maxsus 
apparatlarda olinadi. Emulsiya bevosita ishlatilishdan avval tayyorlanishi maqsadga muvofiqdir.
3.2 Pigmentlar va to‘ldirgichlar 
 
Pigmentlar bo‘Yoq tarkiblariga rang berish, fizik-mexanik xossalarini yaxshilash, atmosfera 
va korroziya muhitiga bardoshliligini oshirish maqsadida qo‘shiladi. Pigmentlar suvda, moyda va 
boshqa erituvchilarda erimaydigan quruq kukun holdagi dispers sistemalardir. Ular bo‘Yoq 
tarkiblarga rang berishdan tashqari kukun to‘ldirgich vazifasini ham o‘taydi.
Pigmentlar kelib chiqishiga ko‘ra mineral va organik, olinishiga nisbatan tabiiy va sun’iy klasslarga 
bo‘linadi (12.2-jadval).
Tabiiy mineral pigmentlar tabiiy tog‘ jinslarini, tuzlarni kukun holatgacha maydalab, elab olinadi.