Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalarini ishlab chiqarish

Tektonik harakatlarga moyil 2 ta belbog‟:
1) Tinch okeani seysmik mintaqa 
bo‘lib, bu maydonga Amerika qitasining tog‘li o‘lkalari – Alyaska, Kamchatka, 
Kuril, Yangi gvineya, Yaponya hududlari kiradi. 
2) Alp – Himolay mintaqasiga O‘rta yer dengizi, Karpat, Kavkaz, Markaziy 
Osiyo, Oltoy, Baykaldan Indoneziyagacha bo‘lgan hududlar kiradi. 2009 4.09 
may Gvatemalada 6.1 balli zilzila.

---

60 
1)
 Tektonika
- yer qobig'idagi bo'ladigan harakatlari o'rganadigan fanir. Yer 
qobig'i oimo harakatda bo'ladi. Bu harakatlar bir joyda kuchli bo'lishi mumkin. 
Tektonik harakatlar sust bo'ladigan yerning qismiga platforma deyiladi. Kichli 
harakatlar sodir bo'ladigan qismiga esa geosinklinal deyiladi. Tektonik harakat 
natijasuda tektonik hodisalar ro'y beradi. Ularga tof'larning hosil bo'lishi, tog' 
qavatlari yemirishining o'zgarishi kabi hodisalar kiradi. 
1) buralma dislokatsiya
2) uzilma dislokatsiya
Kuchsiz tektonik harakatlar natijasida tog' jinslarinig qavatlari buzilmasdan 
shaklini o'zgarishiga buralma dislokatsiya deyiladi. Ularga misol: antiklinal 
(tog‘lar hosil bo'ladi), sinklinal (daryo vodiylari hosil bo'ladi) kiradi.
Kuchli tektonik harakatlar natijasida uzilma dislokatsiyala hosil bo‘ladi. Ularga misol: 
uzilma, ko‘tarma , siljish, siljiq, do‘nglik, o‘pirilmalar kiradi. 
Uzilma natijasuda hosil bo‘lgan yoriqlar tektonik yoriqlar deyiladi. Bu yoriqlarning 
kengligi 1 smdan bir necha yuz, ming metrgacha boradi. Bu yoriqlar tog‘ jinslarining 
nuragan mahsuloti bilan to‘lib qolishi, ularda yer osti suvlari paydo bo‘lishi mumkin. 
2) 
Seysmik hodisa.
Tog‘ jinslarini turli ta‘sirlar natijasida tebranishiga zilzila deyiladi. 
Yer yuzasida zilzi natijasida sodir bo‘ladigan o‘zgarishlar yig‘indisiga seysmik xodisa 
Sinklinal 
Antiklinal 

---

61 
deyiladi. Har yili yer shari bo‘yicha bit necha ming zilzila bo‘lib turadi. Ularning 
yuztasi kuchli zilzila hisoblanadi. Zilzilalar hosil bo‘lishiga qarab 3 turga bo‘linadi. 
1)