Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalari texnologiyasi

2.3.1.1. 
12 metrli kovakli ko‘prikbop plitalar tayyorlash texnologiyasi 
Ko‘prik qurilishida foydalaniladigan oldindan zo‘riqtirilgan kovakli plitalarni 
(5.8  -  rasm)  armaturalashda  sterjenli  armaturadan  foydalaniladi  va  ularni  agregat-
potok texnologiyasidan foydalanib tayyorlanadi. 
Plitalar  bir  biri  bilan  ketma-ket  operatsiyalar  bilan  bog‘langan  to‘rt  postdan 
iborat  potokli  tizimda,  bir  joydan  boshqa  joyga  ko‘chiriluvchi  kuchli  qoliplarda 
tayyorlanadi. 
Plitalardagi  kovaklar  qolipga  beton  quyilishi  bilan  bir  tomongdan  tortib 
olinadigan qattiq metall puansonlar yordamida hosil  
 
qilinadi.  Plitalarni  betonlash  qattiq  beton  qorishmasidan  foydalanib,  potok 
liniyasining kuchli titratish vositalari bilan jixozlangan  postida amalga oshiriladi. 
Plitalarning  mustahkamlikka  erishishini  tezlashtirish  qolipdagi  mavjud  bug‘ 
yuborish  qobig‘i  va  kovaklarga  bug‘  yuborish  orqali  issiq-nam  ishlovini  berib 
amalga oshiriladi. 
Plitalarni tayyorlashning  agregat-potok tizimi  o‘ziga quyidagi to‘rt  postni  o‘z 
ichiga oladi: 
1-  post 
- 
qoliplarni 
yig‘ish, 
ishchi 
armaturani 
taranglashtirish, 
zo‘riqtirilmaydigan armaturani montaj qilish; 
2-  post - plitalarni betonlash; 
3-  issiq-nam ishlovini berish; 
4-  post - plitalarni qolipdan olish va taxlash, qoliplarni tozalash va moylash. 
1- 
post 
oldindan 
tozalangan 
va 
moylangan 
qoliplarni 
yig‘ish 
konstruksiyani 
armaturalashga 
mo‘ljallangan 
maydon 
bo‘lib, 
u 
erda 
konstruksiyalarni  armaturalashdan  avval  armaturalashdan  avval  armaturassexidan 
olib  kelingan  armatura  sterjenlari  va  to‘rlarini  loyihaviy  o‘lchamlarini  tekshirish 
uchun konduktorlar mavjud.  

---

 
Armatura  mahsulotlarining  o‘lchami  tekshirilgandan  so‘ng  NSP-400  nasos 
stansiyasi bilan jixozlangan DTS-63-315 gidrodomkratlari yordamida sterjenli ishchi 
armaturani  taranglashtiriladi  va  taranglashtirilmaydigan  armaturani  montaj 
qilingandan so‘ng qolipni betonlash postiga kprikli kran yordamida uzatiladi. 
Betonlash posti 16 vibroblokdan yig‘ilgan umumiy yuk ko‘tarish quvvati 24 t 
bo‘lgan  SMJ-199 titratish stoli bilan jixozlangan bo‘lib, qoliplar unga elektromagnit 
yordamida mahkamlanadi. 
Plitalarni betonlash V-2000 tasmali pitatel bilan jixozlangan 6563/IM rusumli 
beton  joylagich  yordamida  qatlam-qatlam  qilib  amalga  oshiriladi.  Qolip  titratish 
stoliga  mahkamlangandan  so‘ng  beton  joylagichning  bir  marta  o‘tishida  plitaning 
pastki  polkasiga  etarli  beton  qorishmasi  qolipga  solinib  titratish  stoli  90  sekunndga 
yoqiladi  va  pastki  qatlam  betoni  zichlashtiriladi.  SHundan  so‘ng  kovak  hosil  qilish 
uskunasi ishga tushiriladi va qolipga kovak hosil qiluvchi puansonlar kirgaziladi.  
Plitalarda  kovaklar  elektr  lebedka  yordamida  yo‘naltiruvchi  shvellerlarda 
xarakatlanuvchi  telejkaga  mahkamlangan  uzunligi  16,45  m  bo‘lgan  kovak  hosil 
qiluvchi  ikki  puansondan  iborat  mashina  yordamida  hosil  qilinadi.    Puansonlar  bir 
tomoniga kichrayib boruvchi oval kesim yuzaga egadir. Ulardan foydalanish vaqtida 
ular avvaldan tozalab moylangan bo‘lishlari kerak. 
Plitalarning  o‘rta  zonasini  titratish  stoli  yoqilgan  xolatda  90  -  120  sek 
davomida, beton joylagichning ikki marta o‘tishi orqali xar biri 15-20 sm qalinlikda 
beton solib betonlanadi.  
Plitaning  yuqori  polkasi  beton  joylagichning  umumiy  210  sekund  davomida 
ikki  marta  o‘tishi  orqali  titratish  stoli  yoqilgan  xolda  amalga  oshiriladi.  Qolipga 
joylangan  betonning  oxirigi  zichlash  qolipga  joylangan  betonning    yuqori 
qatlamining  butun  yuzasiga  yuk  qo‘yib  120  sekund  davomida  titratib  amalga 
oshiriladi. Plita betoninning yuqori qatlamiga  qo‘yiladigan yuk betonga 40 g/sm
2
 ga 
teng  solishtirma  bosim  hosil  qila  oladigan  vazni  4,8  tonna  vibroyukdan  iboratdir. 
Betonlash  tugatilgandan  so‘ng  plita  betonining  yuqori  qatlamidan  suvni  bug‘lanib 
ketishi,  betonning  kirishishidan  va  puansonlarni  tortib  olish  vaqtida  betonning 
surilishi oqibatida ko‘ndalang darzlarning hosil bo‘lishini oldini olish maqsadida va 
plita  betoning  mustahkamligini  oshirish  maqsadida  va  puansonlarni  olish  vaqtida 
qo‘yilgan yuk plitaning ustida bo‘lishi zarur. Qo‘yilgan yuk puansonlar to‘laligicha 
qolipdan sug‘urib olingandan so‘nggina olinadi.  
Plitani tayyorlashning umumiy vaqti bir soatdan ko‘p bo‘lmasligi kerak. Plita 
beton qorishmasini zichlashning umumiy  vaqti 11-14 minutni tashkil etadi. 
Puansonlarni qolip ichida o‘rnatilgan xolda turish vaqti beton qorishmasining 
joylashuvchanligi  va  5  tonnali  press  yordamida  o‘lchami  10×10×10  sm  bo‘lgan 
kubiklarni  sinab  tajriba  yo‘li  bilan  aniqlanadi.  Puansonlarni  sug‘urib  olish  vaqtida 
betonning mustahkamligi 2,5 kg/sm
2
 dan kam bo‘lmasligi kerak. 
Beton  ishlari  tugatilib  puansonlar  qolipdan  sug‘urilib  olingandan  so‘ng  qolip 
issiq-nam ishlovi berish postiga o‘tkaziladi. 
Potok-agreget texnologiya bo‘yicha kovakli plitalarga nam-issiq ishlov berish 
qoliplarni  birini  ustiga  ikkinchisini  taxlab  qo‘yilgan  xolda  amalga  oshiriladi.  Issiq 

---

 
bug‘    qoliplardagi  bug‘  berish  qobiqlariga    va  kovaklarga  trubalar  yordamida 
uzatiladi.  
Beton  tarkibidagi  suvni  tez  ajralib  chiqib  ketishini  oldini  olish  maqsadida 
plitalarning ustki qismi metal listlar yoki boshqa suv o‘tkazmaydigan material bilan 
yopib qo‘yiladi. 
ssiklllarni o‘z ichiga oladi:  
- yangi qoliplangan mahsulotni avval ushlab turish; 
- beton mahsulotini qabul qilingan eng yuqori xaroratgacha qizdirish; 
- qabul qilingan eng yuqori xaroratda ushlab turish (izotermik davr); 
- tashqi muhit va mahsulot xaroratini pasaytirish. 
Izotermik  issiqlik  ishlov  berishning  davrissement  turi,  suv-sement  nisbati, 
bug‘-havo  muhitining  eng  yuqori  xarorati,  issiqlikning    bir  xilda  tarqalishi  va 
betonning  talab  etiladigan  mustahkamligiga  bog‘liq.  Issiq  bug‘  ishlovi  80-850S 
xaroratda  beton  loyihaviy  mustahkamligining  80%  ga  etkunga    qadar  amalga 
oshiriladi. 
Beton  mustahkamligi  markasining  80%  etganda  qolipning  yon  devorlari 
ochiladi va taranglashtirilgan armaturalarni bo‘shatiladi. Bu  
 
amal  gidravlik  domkratlar  yoki  navbati  bilan  gazli  keskichlar  yordamida  kesib 
amalga oshiriladi.  
Armaturalarni  domkratlar  yordamida  bo‘shatilganda  bu  amal  ikki  bosqichda 
bajariladi.  Avval  barcha  sterjenlardagi  kuchlanish  navbati  bilan  5%  ga  pasaytiriladi 
so‘ngra esa qaytadan 0 ga tushiriladi. 
Kesish  vaqtida  kesiladigan  joy  qizil  tusga  kirguniga  qadar  qizdiriladi.  Kesish 
plita kesim yuzasi o‘qiga simmetrik ravishda amalga oshiriladi va xar bir sterjen bir 
vaqtning  o‘zida  ikkala  tomonidan  bir  vaqtda  kesiladi.  Avval  chekkadagi  sterjenlar, 
so‘ngra ichki sterjenlar kesiladi.  
Plitalarda  darzlarning  hosil  bo‘lishi  va  ankerlashning  yomonlashuvini  oldini 
olish maqsadida beton issiq xoldaligida armatura sterjenlarini kesish tavsiya etiladi. 
Armatura  sterjenlari  kesilgandan  so‘ng  plitalar  issiq  xolda  qolipdan  olinadi, 
armaturalarning  chiqib  turgan  qismlari  kesiladi  va  plitalarning  shu  qismlarissement 
qorishmasi bilan suvaladi. 
Tayyor plitalar tayyor mahsulot omboriga yoki istemolchiga jo‘natiladi.