Qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalari texnologiyasi

1.4.  Oldindan zo‘riqtirilgan temirbetonning  texnologik asoslarining 
rivojlanishi 

---

YUqori  mustahkamlikka  ega  materiallardan  foydalanib,  oldindan 
zo‘riqtirilgan  temirbetondan  tayyorlangan  yig‘ma  konstruksiyalarni  ishlab 
chiqarishga ommaviy joriy etilishi temirbetonning  yangi konstruktiv shakllarini 
paydo bo‘lishining imkonlarini ochib berdi. 
Oldindan  zo‘riqtirilgan  konstruksiyalar  nafaqat  ulardan  foydalanish 
jarayonida,  balki  ularni  tayyorlash,  tashish  va  montaj  qilish  vaqtida  ham  darz 
ketishiga chidamli bo‘lishi kerak. 
Oldindan 
zo‘riqtirilgan 
yig‘ma 
temirbeton 
konstruksiyalarning 
konstruktiv  shakllariga  ularni  zavod  sharoitida  tayyorlashning  texnologik 
xususiyatlari, beton klassi va armaturaning turi katta ta’sir ko‘rsatadi. 
Oldindan 
zo‘riqtirilgan 
temirbetondan 
dunyoning 
ko‘pgina 
mamalakatlarida  qurilishning  deyarli  barcha  soxalarida  keng  foydalanilmoqda.  
Buni  ayniqsa  MDX  davlatlari,  AQSH,  Italiya,  Angliya  va  boshqa  davlatlarida 
ko‘rishimiz mumkin. 
Bu  turdagi  temirbetondan  qurilishda  keng  ko‘lamda  foydalanish  ularni 
ishlab  chiqarish  texnologiyasi  bilan  bog‘liq.  Oldindan  zo‘riqtirilgan  temirbeton 
konstruksiyalarni  ularni  loyihalangan  holida  qo‘lbola  usulda  mexanik  asbob 
uskunalar  (tortish  domkratlari,  vibratorlar  va  boshq.)  yordamida  tayyorlash  - 
texnologik 
uskunalar 
loyihasini 
tayyorlashni 
qiyinlashtiradi 
va 
bu 
mexanizmlardan foydalanish samarasi juda past bo‘ladi.  SHuning uchun zavod 
sharoitida  tayyorlash  uchun  faqatgina  keng  foydalaniladigan  oldindan 
zo‘riqtirilgan temirbeton konstruksiyalarning xillarini tanlab olish zarur bo‘ladi. 
Bu  esa  kelgusida  konstruksiya  turlari  va  ularning  xillarini  oshib  borishiga 
yordam beradi.  
Bu  borada  temirbeton  konstruksiyalarni  oldindan  zo‘riqtirish  orqali 
armaturalash alohida o‘ringa ega.  
Ba’zi  konstruksiyalar  uchun  o‘qi  bo‘yicha  armaturalab  oldindan 
zo‘riqtirishni  hosil  qilish  muhim  axamiyatga  ega,  ammo  ikki  o‘q  bo‘yicha 
oldindan  zo‘riqishni  hosil  qilish  juda  murakkab,  qiyin  va  ko‘p  mehnat  talab 
qiladigan jarayondir va shuning uchun undan juda kam hollarda foydalaniladi. 
Oldindan  zo‘riqtirilgan  temirbeton  konstruksiyalarni  zavod  sharoitida 
tayyorlashga  o‘tish  alohida  ahamiyatga  ega.  Oldindan  zo‘riqtirishni  hosil 
qilishda  mashinadan  foydalanish  ko‘p  turdagi  konstruksiyalarni  tayyorlash 
imkonini  berish  bilan  birga,  ularning  turlarini  xam  chegaralaydi,  chunki  bu 
ishlab chiqariladigan konstruksiyalarning shakli bilan bog‘liqdir. 
Qoliplarning  tagida  joylashganssilindrik  sterjen  yoki  qolip  tirgaklariga 
armaturani  turli  yo‘nalishlarda,  birinchi  navbatda  bo‘ylama  yoki  ko‘ndalang 
o‘qlari bo‘yicha tarang qilib uzluksiz tortib o‘rash jarayonida hosil qilinadigan 
zo‘riqishdan foydalanish katta yutuqlardan biridir.