Quloq tomoq

Klinik kechishi. Yot jismlar hiqildoqda ko‘p turib qol-
may, ko‘pincha tovush yorug‘i orqali traxeya yoki bronx-
larga o‘tib ketishi mumkin. Yot jismning nafas yo‘llarida 
bo‘lishi uning o‘ziga va organizmning reaksiyasiga bog‘liq. 
Yot jism hiqildoqqa tushganida yo‘tal xuruji paydo bo‘la-
di. Tovush yorug‘i butunlay bekilib qolganda o‘sha zahoti 
asfiksiya va o‘lim sodir bo‘ladi, qisman bekilganda tovush 

---

153
bo‘g‘ilishi, yo‘tal, shilliq parda shishi tufayli nafas olish 
qiyinlashadi.
Davolash.  Hodisa sodir bo‘lgan joyda zudlik bilan 
shoshilinch tibbiy yordam choralari ko‘rsatiladi: barmoq 
yordamida hiqildoqqa tiqilgan jismni olib tashlashga uri-
niladi. Chorasiz qolganda yosh bolaning boshini pastga 
qaratib, oyoqlaridan ushlab silkitish kerak. O‘spirin va 
katta yoshdagi bemorlarda kindik sohasini ikki qo‘l bilan 
ushlab, tez bir necha bor siqiladi, yot jism tushib ketadi. 
Bunda yordam ko‘rsatuvchi bemorning orqasida turishi 
kerak. Barcha ko‘rsatilgan yordamlar faqat boshni pastga 
qaratgan holda amalga oshiriladi. O‘tirgan holda orqasiga 
urib bo‘lmaydi – bu bemor holatining og‘irlashishiga olib 
kelishi mumkin.
Bemor hushsiz bo‘lsa, uni qattiq joyga chalqancha 
yotqizib, siqib turgan kiyimlari yechiladi. Bemor oyoqlari 
yirilib, yordam ko‘rsatuvchi ikkala qol kaftlarini bir lashtirib 
kindikdan boshlab hiqildoq tomonga (yuqoriga) bosiladi.
Keyin bemorning og‘iz bo‘shlig‘i ko‘zdan kechiriladi 
va yot jism ko‘rinsa uni barmoqlar bilan olib tashlashga 
harakat qilinadi. So‘ngra sun’iy nafas berish kerak. Maz-
kur usul – Geymlix amali deb ataladi. Bu amal 6–8 marta 
o‘tkaziladi. Agarda yot jismni olib tashlash imkoni bo‘lma-
sa zudlik bilan koniko yoki traxeostomiya qilish zarur. 
Konikotomiya va traxeostomiya operatsiyalari haqida to‘liq 
ma’lumot «Hiqildoq stenozlari» mavzusida berilgan.
Og‘ir hollarda bemorni gospitalizatsiya qilish lozim. 
Kichik yoshdagi bolalarda faqat to‘g‘ri laringoskopiya 
qilinadi. Shu paytda traxeyada harakatlanib turgan yot 
jismni olib tashlash mumkin. Ba’zan olib tashlash rentgen 
nazorati ostida olib boriladi. Bolalarda, katta yoshdagi 
odamlarda va zaiflashgan bemorlarda yot jismlar narkoz 
bilan olinadi. Nafas olish qisilganda yoki asfiksiyada darhol 
traxeostomiya qilish, sun‘iy nafas oldirish, so‘ngra Fridel 
optik asbobi yordamida pastki traxeobronxoskopiya qilish 
kerak (62-rasm).

---

154
Nafas yo‘llariga yot jismlar tushishining profilaktika-
si aholi o‘rtasida bu patologiya qoldiradigan asoratlar va 
uning og‘irligi to‘g‘risida madaniy-oqartuv ishlarini olib 
borishdan iborat.
4
6
9
8
5
3
7
2
1
62-rasm. Traxeobronxoezofagoskop yordamida o‘ng bronxdan