Qo’shma gap

QO’SHMA GAP
Qo’shma gap – ikki va undan ortiq sodda gaplarning birikuvidan hosil bo’lgan gap qo’shma gap hissoblanadi.
Qo’shma gapni tashkil etgan sodda gaplar bir-biri bilan va, ammo, lekin, chunki, shuning uchun, shu sababli kabi bog’lovchilar hamda ohang yordamida bog’lanadi.
Yozuvda ammo, lekin, biroq, chunki, shuning uchun, shu sababli bog’lovchilaridan oldin vergul qo’yiladi: Biz baxtiyormiz, chunki yurtimiz ozod.
Ohang yordamida bog’langan qo’shma gaplar ham vergul yoki tire bilan ajratiladi: Yurt tinch-sen tinch.
Qo’shma gapda kamida ikkita kesim bo’ladi.


Qo’shma gap qismlari – qo’shma gapni tashkil etgan soda gaplar qo’shma gapning qismlari deyiladi.
Bog’lovchi vositalar – qo’shma gap qismlarini bog’lashga hizmat qiluvchi vositalarga aytiladi.

Bog’lovchi vositalar quydagilar: 1. Bog’lovchilar 2. Bog’lovchi vazifasidagi vositalar 3. Ohang

1. 
   Bog’lovchilar quydagilar:
   

1. 
   Teng bog’lovchilar: va, hamda; ammo, lekin, biroq; yo, yo... yo, dam... dam...
   
2. 
   Ergashtiruvchi bog’lovchilar: shuning uchun, chunki,-ki
   

2. 
   Bog’lovchi vazifasidagi vositalar quydagilar:
   

1. 
   Bo’lsa, esa, deb
   
2. 
   Yuklamalar: –u, -yu, -da, -ki
   
3. 
   Nisbiy so’zlar:
   
4. 
   Ko’makchi qurilmalar: shuning uchun, shu tufayli, shu sababli
   
5. 
   Shart mayli qo’shimchasi: -sa
   

3. 
   Ohang: Qor yog‘di — rizq yog‘di.
   

Qo‘shma gap tarkibidagi sodda gaplarning o‘zaro qanday bog‘lovchi vositalar yordamida grammatik bog‘lanishga ko‘ra qo‘shma gaplar uch guruhga bo‘linadi: 1. Bog’langan qo’shma gaplar 2. Ergashgan qo’shma gaplar 3. Bog’lovchisiz qo’shma gaplar

1. 
   Bog’langan qo’shma gaplar – qismlari teng bog’lovchilar va bo’lsa, esa so’zlari –u, -yu, -da yuklamalari yordamida bog’langan qo’shma gaplarga aytiladi: Sen kelding-u, hamma tinchidi. Shoira kuldi va ukasiga topshiriqni berdi.