Qoplama hosil qiluvchi polimerlar texnologiyasi

SUYUQ MATERIALLAR XARAKTERISTIKASI

Suyuq lok-bo’yoq materiallari – lok-bo’yoq materillarining an’anaviy turidir. Kimyoviy tabiatiga qarab ular aralashma, organodispers, suvli- dispers, erituvchilarsiz (100%-li) materiallarga bo’linadi.

Aralashmalar, yupqa parda hosil qiluvchilar kabi keng tarkalgan lok- buyoklarga kiradi. Bunda uchuvchi agentlar organik erituvchilar va suvdir.

Ko’pgina yupqa qoplama hosil qiluvchilar suvda emas balki organik erituvchilarda eriydi, lekin ekologik muloxazalarga qaramay, tarkibida organik erituvchilar bo’lgan qoplamalar keng qo’llanilmokda. Tarkibida erituvchilar bo’lishiga qarab (10% dan 90% mass. gacha bo’lishi mumkin) lok-buyoq materiallari past quruq qoldiqli -70% gacha (an’anaviy), va yuqori quruq qoldiqli – 70% ziyod bo’lgan qoplamalarga bo’linadi. Birinchi holatda yupqa qoplama hosil qiluvchilar polimerlar, oligomerlar va ularni aralashmalari bo’lsa, ikkinchi holatda fakatgina kichiq molekulyar massaga ega bo’lgan suyuq oligomerlar va ko’pincha kimyoviy yupqa qatlam hosil qilishda katnashadigan, reaktsiyaga tez kirishadigan monomerlar qo’llaniladi.

Aralashmali materiallarda yupqa qoplama hosil qiluvchilar tabiatiga va qoplama surtilishiga qarab turli xil erituvchilar qo’llaniladi – xam individual xam turli uchish darajasiga ega bo’lgan erituvchilar, ular qoplama hosil qilishda bug’lanib ketadi.

Yupqa parda hosil qiluvchilar uchun to’g’ri keladigan erituvchi, eritish parametrlari δ₁ va δ₂ orqali topilab, ularni ma’lumotnoma adabiyotlardan olinadi :

β=(δ₁ - δ₂)²

β- to’g’ri kelish parametri. Kancha past bo’lsa ya’ni komponentlar eritish parametri kancha yakin bo’lsa, shuncha erituvchi mos bo’ladi.

Aralashmalar termodinamik bir fazali sistemalardir. Tarkibida organik erituvchilar bo’lgani uchun past yuza tortilish kuchiga ega (25-35 mDj/m²), shuning uchun xam gidrofil xam gidrofob yuzalarni yaxshi namlaydi. Erituvchi mikdorini o’zgartirib ya’ni kuruq qoldiqni, turli kalinlikdagi qoplamalarni olish mumkin. Organik erituvchili materiallarni salqin joylarda va tashqarida saqlash mumkin, lekin uning uchun germetik yopik idishda bo’lishi zarur. Bunday materiallarga misol kilib efirtselyulozali, vinil, ko’pgina poliakrilat lok va emallarni olish mumkin. Ularning asosiy kamchiligi- tez yonishi, zaxarliligi, qo’llashda iktisodiy tarafdan kamchiligi, erituvchini bug’lanib ketishi sababli atmosferani ifloslantirishi. Shuning uchun ko’pgina mamalakatlarda an’anaviy materiallar (past quruq qoldiqli) o’rniga yuqori quruq qoldiqka ega bo’lgan materiallar qo’llanilmokda, shu bilan birga bu turdagi qoplamalar rivojlanib bormokda.

Aralashmali materiallar ichida erituvchi sifatida suvda eriydigan alifatik spirtlar va to’liq bo’lmagan oddiy efirlar katta ahamiyatga ega. Tarkibida erituvchi bo’lishi bu tarkiblarni stabil (turg’un) bo’lishiga, shu bilan bir katorda yuza tortilish kuchini kamaytirishga olib keladi. Bunday materiallarni ekologik toza materiallar katoriga kiritishimiz mumkin, lekin bo’lar yuqori haroratda ko’ritishni (140-170^oC) talab kiladi.

Polimer organodisperslar, bu turdagi qoplamalarni amorf va kristall polimerlar asosida tayyorlanadi. Bu ikki fazali sistemalar, kolloid va katta dispersiyali sistemalar oralig’ida turadi. Dispers zarrachalar kattaligi yarim mikrometrdan bir necha o’nlik mikrometr oralig’ida bo’lishi mumkin. Organik erituvchilar yoki aktiv va noaktiv erituvchilar aralashmasi dispers muhit bo’lib xizmat qiladi. Qoplamalar texnologiyasida ftoroplast organodisperslari, pentaplast, polivinilxlorid, poliakrilat, polietilen, xlorlangan polietilen keng qo’llanilmoqda. Tarkibidan kelib chiqkan xolda o’tuvchi yoki liofob turidagi dispersiyalar bo’lishi mumkin.

Liofob dispersiyada (masalan, ftoroplast dispersiyasida) suyuq fazadan polimer fazaga (polimer zarrachalari dispers muhitda deyarli shimilmaydi) o’tishi deyarli ko’rinmaydi. Bunday dispersiyalar, yuza S _ud va polimer-muhit chegarasidagi fazolararo kuchlanishga σ bog’lik bo’lgan juda katta yuza energiyasiga Δ G_pav ega: