Qoplama hosil qiluvchi polimerlar texnologiyasi

Δ G_pav = σ S _ud

Liofob dispersiyalarda fazolararo yuza kuchlanishi kiymati juda yuqori bo’lgani uchun agregat mustaxkamligini ko’paytirish maksadida ularga sirt aktiv moddalar ko’shiladi yoki ichki stabillashtirish pritsipidan foydalaniladi, bunda polimer zanjiriga qondosh bo’lgan dispers muhitdan foydalaniladi. Bunday dispersiyalar saqlashda stabil bo’ladi, qatlamga ajralib kolganda, aralashtirish orqali oldingi holatiga qaytarish mumkin.

O’tish turidagi dispersiyalar (polivinilxlorid, poliakrilanitril va b.k.) polimer fazasi muhit bilan yuqori bosqichda bog’liq bo’lgani uchun fazolararo tortilish kam va shuning kiymati Δ G_pav xam juda past bo’ladi. Ular kinetik jixatdan stabil lekin termodinami jixatdan chidamli emas.

Polimerlarni erituvchida dispersion joylashishi bir turdagi erituvchilarga qaraganda kovushokligi kam bo’lgan maxsulot olish imkonini beradi va quruq qoldiq xam yuqori bo’ladi (40-60% gacha). Undan tashkari, tarkibida oddiy muhitda kiyin eriydigan yoki umuman erimaydigan erituvchilar bo’lgan kristall yoki boshqa polimerlar asosidagi lok-bo’yoq materiallari ishlab chiqarish imkonini beradi.

Yana bir asosiy xossalaridan biri kimmat va kamyob organik erituvchilarni tejash imkonini beradi, chunki dispers muhitini ko’p kismini neft maxsulotidan olingan arzon uglevodorod va spirtlar tashkil kiladi.

Organodispers materiallar kimyoviy mustaxkam qoplamalar olishda va rulon ko’rinishidagi metallarni bo’yashda keng qo’llanilmokda. Faqatgina elastomerlar dispersiyasi (xlorsulg’firlangan polietilen, kauchuk) xona haroratida qoplama hosil kila oladi.

Suvli dispersiya. Oxirgi 60 yillar davomida rivojlanib, ekologik nuqtai-nazardan eng toza lok-bo’yoq maxsuloti xisoblanadi. Rivojlangan mamlakatlarda ularni qo’llash 50% tashkil etadi.

Bunday polimerlarning asosi bo’lib qoida bo’yicha monomerlarning emulg’sion polimerizatsiyasi yoki sopolimerizatsiyasi natijasida olinadigan polimerlarning sintetik dispersiyalari (latekslar) va sun’iy dispersiyalar, suyuq qoplama hosil qiluvchilarning (oligomerlar) suvida shuningdek polimer eritmalari va suyuqlanmalarida emulg’girlash orqali tayyorlanadigan materiallar xizmat qiladi.

Qattiq polimerlar, oligomerlar yoki kukun bo’yoqlar suvida dispergirlash orqali olinadigan dispersiyalarning o’ziga xos guruxlarini suvli suspenzion tarkiblar tashkil qiladi.

Suvli dispersion materiallarning qisqacha xarakteristikasi 1.2-chi jadvalda keltirilgan.

Barcha ko’rsatilgan suvli materiallar - liofob yoki o’tuvchi tipdagi dispersiyalarga xos ikki fazali sistemalardir.

Sintetik dispersiyalar 40-50% gacha (mass.) sferik zarracha (globo’la) ko’rinishidagi o’lchami 10-10⁴ nm va SAM, suvli faza va zarrachalar sirtida tarqalgan polimerlarni saqlaydi. Ular 35-55 mDj/m² sirt taranglikka ega, bu esa kritik sirt taranglikdan yuqori fazalararo polimer-muhit (2-10 mDj/m² 60-90%-li emulg’gatorlarning adsorbtsion to’yinganligi darajasidagi) chegarasida.

Tabl.

Suvli dispersion lok-bo’yoq materiallarining xarakteristikasi

Ko’rsatkichlar	Dispersiya turi
	Sintetik	Sun’iy
		Emulsiya	Suspenziya
Qoplama hosil qiluvchining turi	Polimer	Oligomer (kam holatlarda )	Qattiq oligomer
Stabilizatsiya shakli	PAV yordamida o’z-o’zidan stabillanish		PAV yordamida
Zarrachalar o’lchami mkm	0,01-0,1	0,1-1,0	1-5
Erituvchi miqdori	Yo’q	Ko’pincha bor	Yo’q
Qotish sharoitlari	tabiiy	Isitilganda tabiiy	Isitilganda
Qo’llash soxalari	Qurilishda, xo’jalikda, biroz sanoatda	Qurilishda, sanoatda	Sanoatda (metall bo’yicha)

Bunday dispersiyalar suvli dispersion bo’yoqlarning ko’pgina turlarini tashkil qiladi: butadien-stirolli, poliakrilatli, stirol-akrilatli, vinil va etilenvinilatsetatli sopolimerlar asosidagi va boshqalar.

Sun’iy dispersiyalar ular tarkibiga kiruvchi qoplama hosil qiluvchining holatiga qarab, organik erituvchili yoki erituvchisiz emulg’siya yoki suspenziya bo’lishi mumkin.

Bunday dispersiyalarning satibilizatsiyasiga mos keluvchi PAV (“tashqi” yoki “ichki”) va himoyalovchi kolloidlar yordamida erishiladi. Bunday lok-bo’yoq materiallarining ko’p tarqalganlari – alkidli, epoksidli, poliuretanli, nitrotsellyalozali, perxlorvinilli, kremniyorganiklardir. Suvda dispergirlashga deyarli turli qattiq xamda suyuq qoplama hosil qiluvchilar uchrashi mumkin. Masalan, polietilen asosidagi suvlidispersion tarkiblar, poliamidlar, fenol-farmalg’degid oligomerlari, epoksiefirlar, bitumlar va boshqalar ma’lum.

Oxirgi vaqtlarda suvli dispersion lok-bo’yoq materiallari assortimentida sintetik va sun’iy dispersiyalarning aralashmalari, shuningdek sun’iy dispersiyalarning oligomerlarni suvli eritmalari bilan tashkil etuvchi aralash sistemalar nomi bilan mashxur materiallar paydo bo’ldi. Ularni qo’llash individual sistemalarni qo’llashda erishib bo’lmaydigan, qoplamalarning xossalarini maqsadli o’zgartirish va qoplama sifatini ta’minlash imkoniyatini beradi.

Suvlidispersion materiallar ular tarkibida PAV borligi sababli yuqori gidrofilikka ega qoplamalarni shakllaydi, bu ularni uzoq vaqt davomida metallarni korroziyaga qarshi himoyalashda organik eruvchi tarkibiga ko’ra raqobatga chidamsiz qilib keldi. Bu holatdan chiqish yo’llari turli xil bo’lib:

• 
  Emulgatorsiz (o’z-o’zidan emulgirlanadigan) tizimlarni qo’llash orqali;
  
• 
  Qoplamalar shakllanish vaqtida parchalanadigan yoki uchib chiquvchi latent tipidagi emulg’gatorlarni qo’llash orqali;
  
• 
  Lok-bo’yoq materiali tarkibiga korroziyaga qarshi pigmentlar va korroziya ingibitorlarini qo’shish orqali;
  
• 
  Qoplamalrni qaynoq quritish orqali.
  

Shunga qaramay suvli dispersion materiallarning asosiy qo’llash soxalaridan qurilish industriyasi bo’lib qolmoqda, xo’jalikda qo’llash, shuningdek sanoatda yog’ochni, qog’ozni, plastmassa va terini bo’yashda qo’llanib kelinyapti.

Korroziyaga qarshi tarkiblar asosan sovuq va issiq quritish gruntovkasida keltirilgan.