Qoplama hosil qiluvchi polimerlar texnologiyasi

SUV OSTIDA BO’YASH
Suv ostida bo’yash eng qiyin bo’yash xisoblanadi. Ko’pincha havoda bo’yash uchun ishlatiladigan bo’yoqlar suv ostida bo’yashga qo’llanilmaydi. Ko’pgina substraktlar (metall, shisha, keramika va xokozalar) namlanish burchagi 90⁰C dan yuqori, ba’zida 150-170⁰C ga yetadi. Gidrofobil substrakt va suv energiyasi bog’liqligi juda yuqori lok-bo’yoq materiallariga nisbatan namlanish va suvni siqib chiqarish xususiyati faqat lok-bo’yoq maxsuloti adgeziyasi W_a ^LKM bo’lganida qattiq yuzada adgeziyasi W^H2O :

W_a ^LKM ≥ W^H2O

Qisqacha qilib aytganda gidrofobil yuzadan faqatgina shunday suyuqliklar bilan suv siqib chiqariladi, suv molekulasi energiyasi boshqa suyuqlik energiyasidan kichiq bo’lganda. (Bo’yoqlar suvda erimasligi lozim).

Kimyoviy birikmalar bilan suvni funktsional guruxlarini energiya bog’liqligi quyidagicha ko’payadi:

Suv osti materiallarni bo’yashni 2 usuli mavjud:

1. 
   Bir qancha qutbli funktsional guruxlarga ega bo’lgan yupqa parda hosil qiluvchilardan (oligomer) foydalanish.
   
2. 
   Lok-bo’yoq materiallarning tarkibiga yupqa parda hosil qiluvchilar bilan suvni bog’liqlik energiyasini ko’taradigan moddalar qo’shish, ya’ni sistemani gidrofilizatsiya qilishni ta’minlash.
   

Bunday modifitsirlovchi moddalar bir vaqtni o’zida qotiruvchi, plastifikator, lok-bo’yoq materiallarni qayishqoqligini na’zorat qiluvchi vazifasini bajaradi.

Suv bilan vodorod bog’ini hosil qiladigan (poliuretan, poliamid, tuyinmagan poliefirlar, ayrim aminlar va boshqalar) yupqa parda hosil qiluvchilar yoki bo’yoqlarni modifitsirlovchi komponentlarini qo’llash orqali suv bilan bevosita aloqada bo’lgan yoki suv ostida xam qo’llash imkonini beradigan materiallar, qattiq yuzada namlanish burchagi 30-80⁰C (rasm 4.7)ni tashkil qiladigan material olish mumkin.

Gidrofil substrat bilan suvni energiyasini yuqoriligini inobatga olgan xolda, yupqa parda hosil bo’lishi suvning monomolekulyar qavati yordamida boradi va podlojka va bo’yoqning kutbli komponentlari bilan quyidagi sxema bo’yicha bo’ladi:


Bo’yoqlarni bo’yalishi qobilyati gidrofil yuzani (shisha , metall) suvda θ burchak ostida namlanishi bilan baxolanadi, xamda suvni siqib chiqarish koeffitsienti S bo’yicha. Eng yaxshi materiallar θ burchagi 40 ͦC esa 100% teng bo’lgan materiallar xisoblanadi.

Harorat ko’tarilishi bilan namlanish xam yaxshilanadi, shunda yuzadan suvni siqib chiqarish xam tezlashadi.

Suvning sho’rligi bo’yoqni surtilishiga katta ta’sir ko’rsatmaydi. Suv ostida bo’yash uchun mo’ljallangan bo’yoqlar zichligi suvning zichligidan baland bo’lishi va suv ostida qotish qobilyatiga ega bo’lishi kerak. Asosan qoplama hosil qiluvchi oligomerlar asosidagi va tarkibida erituvchilar bo’lmagan bo’yoqlar ko’llaniladi.



Rasm 4.7. Epoksooligomer bilan metal yuzasi namlanish burchagini θ havodagi va suvdagi polietilenpoliamining undagi massovыy qismini bog’liqligi.

Tarkibida epoksid, poliefir va poliakrilat bo’lgan, polimerizatsiya va qo’shilish reaktsiyalari kechish natijasida qotadigan suvni siqib chiqaradigan lok-bo’yoqlar va kleylar ishlab chiqarilgan. Masalan emalg’ EP-451 «Subkor» (AO «NPF Pigment»), kompozitsiya «Enmok», kley «Sprut -9M», «VAK-MB» va boshqalar. Bu kabilarni qo’llash turli xil muammolarni xal qilish imkonini beradi: suv osti kemalarini ko’shimcha ishlovsiz ta’mirlash, o’zgaruvchan va suv osti muhitida metal va temir beton konstruktsiyalarni korroziyadan saqlash, suv ostidan o’tadigan quvur va kabellarni ta’mirli bo’yash va boshqalar. Asosiy e’tiborni dengiz kemalarini bo’yash ta’lab qiladi.