Qo‘llashi, atom energetikasi hamda katta shaharlar chiqindilarini dunyo okeaniga

8-BOB. SUV SATHINING KO‘TARILIB-TUSHISH ENERGIYASI. 
8.1 Suv sathining ko‘tarilib-tushish energiyasidan foydalanish
asoslari.
Quyosh-Er-Oy planetalari bir to‘g‘ri chiziqda joylashganda, kosmik
sistemalarning tortishish kuchlari natijasida dengiz va okean suvlarining sathi
ko‘tarilib-tushadi (69-rasm). Suv sathining ko‘tarilib-tushish jarayoni har 6 soatu
12 minutda ro‘y berib turadi. Er sharining ba’zi nuqtalarida bu jarayon 12 soatu
25 minut yoki 24 soatu 50 minutni tashkil qiladi. Suvning ko‘tarilishi bir kunda
50 minutga suriladi. To‘liq bir sikl(ko‘tarilib-tushish)ning davom etishi 29,53 
kunga to‘g‘ri keladi
[19, 29]
.
Ochiq denigiz va okeanlarda suv sathining ko‘tarilib-tushish farqi 2 m dan
oshmaydi. Ammo kurfazlarda, qo‘ltiqlarda, daryolarning boshlanishi hamda dengiz
va okeanlarga quyilish joylarida suv sathining ko‘tarilib-tushish farqi 10-15 m ni
va undan ham ortiq bo‘lishi mumkin. Cuv sathining ko‘tarilib-tushish davrida
ularning maksimal miqdori Atlantik okeanining Kanada qirg‘oqlarida 18 m gacha, 
Fandi qo‘ltig‘ida 19,6 m gacha etadi.Sathlar tebraninshining katta miqdori La-
Mansh bug‘ozining ba’zi joylarida 15 m gacha, Oxota dengizida 13 m gacha, 
Barens va Oq dengizda 10 m gacha kuzatiladi [19, 29].
69-rasm. Quyosh, oy va erning bir to‘g‘ri chiziqda joylashish sxemasi
.

---

120
Sathlarning ko‘tarilib-tushishiga asoslangan elekstansiyani qurish uchun
sathlar farqi 10 m ni tashkil qilishi zarur. Bunday joylar er sharida atigi 30 donani
tashkil qilishi mumkin. SHuning uchun ushbu elektrostansiyalarni umumiy
energetikadagi o‘rni unchalik sezilarli emas.
Dunyodagi dengiz va okeanlar suv sathining ko‘tarilib-tushishi natijasida
olinadigan energiya bir yilda 1,0 mlrd kVtni tashkil qiladi. Bu miqdor butun
dunyodagi GESlar ishlab chiqaradigan elektroenergiyadan 2,5 barobar ko‘proqdir.