Qo‘llashi, atom energetikasi hamda katta shaharlar chiqindilarini dunyo okeaniga

8.1.1 Suv sathining ko‘tarilib-tushish energiyasi.
Suv sathining ko‘tarilib-tushish energiyasidan foydalanish uchun, suv sathi
ko‘tarilgan vaqtda dengiz havzasining biror kichraygan joyi (qo‘ltiq-suv havzasi) 
bekitiladi (70-rasm). Suv qaytgan vaqtda dengiz va ajratilgan suv havzasi sathlari
orasida ma’lum kattalikda bosim hosil bo‘ladi.
70-rasm. Okean va dengizlar sathining ko‘tarilib-tushish
energiyasidan foydalanish sxemasi:
a- bo‘ylama kesimi; b- plani.
Hosil bo‘lgan bosim ostida har xil gidroturbinalarni ishlatib
elektroenergiya olish mumkin bo‘ladi. Dengiz sathining ikkinchi ko‘tarili- shida

---

121
esa, ajratilgan suv havzasidagi suv sathidan dengiz suv sathi baland bo‘ladi. 
Natijada yana ma’lum balandlikda bosim hosil bo‘lib, gidroturbi- nalarni ishlashi
uchun sharoit yaratiladi.
Suv satxlarining ko‘tarilib tushishiga asoslangan elektrostansiya-larning
potensial energiyasi va unga mos bo‘lgan o‘rtacha yillik quvvat quyidagi
formulalar orqali aniqlanadi:
=
∙
×
‘
×
×
=
=
×
‘
×
×
Bu erda: A
o‘rt
– yillik o‘rtacha suv satxlarining farqi;
K < 1 – suv sathi o‘zgarishiga nisbatan suv xavzasi maydonini
o‘zgarishini hisobga oluvchi o‘lchamsiz koeffiitsent;
F – suv xavzasining yuzasi, km
2
.
Bosimni kamayib ketishi natijasida elektrostansiyaning to‘xtab qolishi va
boshqa sabalarga ko‘ra, potensial energiyaning faqatgina 1†3qismidangina
foydalaniladi. Suv sathining ko‘tarilib tushish elektrostansiyalari qurishga qo‘lay
bo‘lgan joylar juda kam. Bunday elektrostansiyalar samaradorligini oshirish uchun
ikki, uch va undan ko‘proq xavzali, odatdagi turbina o‘rniga ikki mashinali nasos
turbinalar qo‘llaniladi.
8.2 Suv sathining ko‘tarilib -tushishiga asoslangan