Qodiriy nomidagi jizzax davlat

Savol va topshiriqlar:

• 
  Alifbe davrining o‘ziga xos xususiyatlari va bosqichlari haqida so‘zlang.
  
• 
  Bo‘g‘in-tovush, tovush-harf tahlili mashqlarining mazmuni va ahami- yatini sharhlab bering.
  
• 
  Savod o‘rgatish jarayonida tovushlarning to‘g‘ri va ravon talaffuzi ustida qanday ishlanadi?
  
• 
  Diksiya ustida ishlash mashqlariga nimalar kiradi?
  
• 
  Savod o‘rgatish davrida nutq o‘stirishga oid ish turlarini misollar bilan tushuntiring.
  
• 
  Savod o‘rgatish davrida gap va so‘z ustida ishlashga doir ish turlarini ayting.
  
• 
  “Alifbe” darsligi qurilishining ilmiy-pedagogik tamoyillarini tushun- tirib bering.
  
• 
  Hozirgi kunda amalda qo‘llanilayotgan “Alifbe” darsligini tahlil qiling va unga taqriz yozing.
  

6. SAVOD O‘RGATISH DAVRIDA BOSHLANG‘ICH YOZUVGA O‘RGATISH. SAVOD O‘RGATISH DAVRIDA O‘QISH VA YOZISH DARSLARI


Tayanch tushunchalar: Alifbe davri, “O‘qish kitobi”, matn ustida ishlash, alifbedan keyingi yozuv, yozuvga o‘rgatish, dastlabgi yozuv darslarining vazifalari, tuzilishi va o‘ziga xos tomonlari, partada to‘g‘ri o‘tirish, daftarni to‘g‘ri qo‘yish, chiziqlarni chamalash, yozayotgan ruchkadan to‘g‘ri foydalanish, hoshiyaga rioya qilish, ish daftari, tahlil qilingan so‘z, yozuv daftari bilan ishlash, yozuv daftari, orfografik elementlar, umumdidaktik talablar, maxsus metodik talablar


Alifbe davrida o‘zbek alfavitidagi barcha harflarni o‘qish va yozishga o‘rgatilgach, savod o‘rgatishning alifbedan so‘nggi davri boshlanadi. “O‘qish kitobi”da berilgan turli janrdagi matnlar: ertak, hikoya, ilmiy-ommabop maqola, she’r, kichik xalq og‘zaki ijodi janrlaridan maqol, topishmoq, tez aytishlarni o‘qish ko‘nikmasi yanada takomillashtirib boriladi.
Ona tili darslarida esa yozma topshiriqlarni bajarishda o‘rganilgan harflar va ularni o‘zidan oldin yoki keyin kelgan harflar bilan bog‘lab yozish yuzasidan olgan bilimlari mustahkamlanadi.
Matn ustida ishlash, o‘qilganining mazmuniga tushunib, qayta hikoya qilish, ifodali o‘qishga o‘rgatish, rolga bo‘lib o‘qish mashqlari alifbe davrida tovush va harflarni o‘rganish bilan birga olib borilgan bo‘lsa, alifbedan keyingi davrda esa bu asosiy ish bo‘lib qoladi.
O‘qilgan va o‘qituvchi rahbarligida tahlil qilingan matnlarning mazmuniga muvofiq, darak, so‘roq, undov ohangiga rioya qilib, verguldan so‘ng biroz to‘xtab o‘qishga alohida diqqat qilinadi va odatlantira boriladi. Ayrim sekin o‘qiydigan o‘quvchilarga matnni avval bir necha bor ichida o‘qib tayyorgarlik ko‘rish va uni sinfda bo‘g‘inlab emas, so‘zni butunicha (yaxlit, sidirg‘a) o‘qib berish vazifasi topshiriladi.
Bu davrda tanlab o‘qishni mashq qilish yaxshi natija beradi. O‘qituvchi topshirig‘iga ko‘ra, bolalar matndan ma’lum qismni topadilar va berilgan savollarga javob beradilar, qayta hikoya qilib beradilar.
Alifbedan keyingi yozuv(ona tili) darslarida alifbe davrining har bir bosqichida hosil etilgan yozuv malakalari mustahkamlanadi. Bu paytga kelib, o‘quvchilar kichik va bosh harflarni qo‘shib yozishni, tegishli tinish belgilarini o‘rinli qo‘yishni, daftarni to‘g‘ri yuritishni, sarlavhalarni chamalab, chiziqning o‘rta qismiga yozishni bilib olgan bo‘ladi. Bu darsda esa ularga bosma matnlarni yozma shaklda xatosiz yozish, ko‘chirib yozish kabilar o‘rgatiladi.
Bu davrda o‘quvchilarning to‘g‘ri va chiroyli yozuv malakalarini aniqlash uchun o‘rganilganlar yuzasidan nazorat diktanti o‘tkazish mumkin. Bunday yozma ishlarda yo‘l qo‘yilgan xato va kamchiliklar jamoa yoki yakkama-yakka tekshirish usuli bilan tuzatiladi.