Qiziqarli kimyo

Mirzo.
Kartoshka, bug‘doy yoki guruch tarkibida kraxmal borligi- 
ni qanday aniqlash mumkin ?
Tolib.
Uni aniqlash oson. Kartoshkani olib, unga bir tomchi yod 
eritmasi tomizilsa, kartoshka ко1 к rangga bo'yaladi (u kartoshkani olib, 
ungatomizgich yordamida bir tomchi yod eritmasi tomizadi va bolalarga 
ko'rsatadi.)
Xadicha.
K o‘k rang qayerdan paydo b o ‘ldi ?
88

---

Tolib.
Bu ko‘ktus rang bo" Imasdan, yod kraxmal bilan ta’sirlashganda 
ko‘ к rangli yangi organik modda hosil bo‘ ladi. Tushunarlimi9
Mirzo._Tushundik__Xadicha._Yod_ta_’sirida_non_ham_ko‘k_tusga_kiradimi___Tolib.'>Mirzo.
Tushundik
Xadicha.
Yod ta ’sirida non ham ko‘k tusga kiradimi ?
Tolib.
Ha, albatta. Mana ko‘nng (bir bo‘ lak non olib suv bilan ho' llaydi 
va yodentmasidantomizadi. Tomizilganjoyko‘k tusga bo‘yaladi).
Nonmng rangi ham o'zgaradi. Bu shuni ko‘rsatadiki, nonning umda 
ham kraxmal mavjud ekan.
Mirzo.
B u k o ‘kargannonni ham yesa bo‘ladim i9
Tolib.
Albatta, bir tomchi yod odam organizmiga zarar etkazmaydi 
(nondan ozgina olib yeydi).
Xadicha.
Bu o ‘zgarishlami ko'nb olma esimgakeldi. Bilasizmi nega 
kesilgan olma zanglaydi9
Tolib.
Bu yerdaham kimiyoviy hodisaamalga oshadi. Olmamevasi- 
ning tarkibida temir elementi mavjud. Olma kesilganda temir elementi ok- 
sidlanib, unungjigar rang birikmalari hosil bo‘ ladi. Tushunarlimi9
Mirzo.
Tushunarli.
Xadicha.
Tolib aka, nega bu kartoshkalar qorayib qoldi ?
Tolib.
Bu erda ham kimiyoviy hodisa amalga oshadi Kartoshka 
mevasidayana bir modda — tirozmaza mavjud. Kartoshka artilganda uning 
tirozinasi havo kislarodi bilan ta’sirlanishi qora tusli yangi moddam hosil 
qiladi. Shuning uchun ham kartoshka artilgandanso‘ngqozongasolguncha 
suv ostida saqlanadi. Suv ostida u o'zganshga uchramaydi.