Qizil va qora indd

Taleyran (1754–1838) – mashhur fransuz diplomati, 1814-yili 

burbonlarning qayta taxtga o‘tirishiga ko‘maklashgan.

Potsso di Borgo (1764–1842) – Napoleonni taxtdan ag‘darib, bur-

bonlar sulolasini qayta taxtga o‘tqazishni talab qilgan rus diplomati.

287-betga: Baton (Le baton) – fransuz tilida «tayoq» ma’nosini 

anglatadi.

291-betga:  Zamonaning buyuk shoiri – Beranje (1780–1857) 

1828-yili u qo‘shiqlar to‘plamini chop ettirgach, shoirni davlat xiz-

matidan quvishgan hamda to‘qqiz oy qamoq jazosi va o‘n ming frank 

jarima to‘lashga hukm qilishgandi. Bu jarimani shoirning muxlislari 

to‘lab yuborishgan.

Lord Golland (1773–1840) – ilg‘or ingliz siyosiy arbobi, 1815-

yili parlament a’zolari orasida yolg‘iz shu odamgina Napoleonning 

quvg‘in qilinishiga qarshi chiqqan edi. Keyinchalik, u parlamentda 

Napoleon uchun Muqaddas Yelena orolidagi qamoq rejimini biroz 

yengillashtirishni talab qilib chiqqan.

292-betga: Graf de Taler – Stendal baron Rotshildni nazarda tut-

gan. Baron Rotshild bir necha bor Restavratsiya hukumatiga pul qarz 

berib turgan. Xususan, u Ispaniyada absolyutizmni tiklash maqsadida 

olib borilgan Ispan urushi davrida hukumatga katta pul bergan. 

303-betga: «Graf Ori» – Rossini (1792–1808) qalamiga mansub 

opera (libretto mualliflari Skrib va Puarson). Bu asar Parijning Opera 

teatrida 1828-yilning 20-avgust kuni ko‘rsatilgan. U Rossiyaning eng 

yetuk operalaridan biri hisoblanadi.

---

567

305-betga: Rivarol (1753–1801) – fransuz adibi va siyosiy arbobi; 

revolyutsiya paytida Gamburgga ko‘chib ketgan. XVIII asr fransuz 

salonlaridagi nozik qochiriq gaplarga odatlanmagan gamburgliklar 

bu ajoyib askiyachining hazil-mutoyibalarini yaxshi tushunishmas 

va, rivoyatga qaraganda, «faqat ertasi kunigina kula boshlashar  

ekan».

308-betga:  Lord Betxerst (1762–1834) – 1809-yili ministrlik 

portfeliga ega bo‘lgan torilar partiyasiga mansub ingliz davlat arbobi. 

U fransuz revolyutsiyasi g‘oyalari va Napoleonga nisbatan cheksiz 

nafrati bilan mashhur bo‘lgan. Napoleon uchun Muqaddas Yelena oro-

lida «qamoqxona noziri» roliga u general Xedson Louni (1769–1844) 

tanlagan. O‘sha general o‘z vazifasini shu qadar «sidqidildan» bajar-

ganki, oqibatda, butun Yevropadagi liberal jamoatchilikning g‘azabi 

qo‘zigan. 1817-yili lord Betxerst, lord Gollandning ingliz ma’murlari 

tomonidan asir Napoleonga nisbatan zulm o‘tkazilishi masalasida 

taftish o‘tkazish haqidagi taklifiga qarshi chiqqan.

318-betga: Feretriy (feretrius) – lotincha so‘z bo‘lib, «yakson etuv-

chi» ma’nosini anglatadi. Qadimgi Rimda mag‘lub dushmandan tortib 

olingan qurolni tortiq etiladigan urush xudosi Yupiterni shunday 

atashardi. Restavratsiya davrida fransuz olimlaridan biri Yupitern-

ing bu laqabini, Rimning yetti hukmdorlaridan birining nomi bo‘lsa 

kerak, deya adashgan.

327-betga: Marshal Ney (1769–1815) – Yuz kun davrida Napo-

leon tarafiga o‘tgan, 1815-yili sud hukmi bilan xiyonatchi sifatida 

qatl etilgan.

331-betga: Pishegryu (1761 – 1804) – fransuz revolyutsion ge-

nerali. Birinchi konsulga qarshi fitna uyushtirishda ayblanib qamoqqa 

olingan va qamoqxonada bo‘ynidagi galstukka o‘zini osgan holda 

topilgan.

Karno (1753–1823) – fransuz revolyutsiyasi arbobi, yakobinchi, 

koalitsiyaga qarshi urush davridagi xizmatlari uchun unga «g‘alaba 

tashkilotchisi» degan nom berilgan. Restavratsiya davrida quvg‘in 

qilingan va darbadarlikda o‘lib ketgan.