Qishloq xo‘jalik ekinlarini zararkunandalari, kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Gʻallaning kasalliklari

Qorakuya kasalliklari. Bug‘doyda 2 xil qorakuya uchraydi – qattiq qorakuya va chang qorakuya. Ularni zamburug‘lar qo‘zg‘atadi. Qattiq qorakuyaning birinchi belgilari don sutli pishish davrida namoyon bo‘ladi. Zararlangan boshoqlar sog‘lomlariga nisbatan kichikroq bo‘ladi. Zararlangan donni barmoq bilan ezganda ulardan baliq hidiga o‘xshash badbo‘y hidli kulrang suyuqlik chiqadi. Zararlangan donning po‘sti butunligicha qoladi, ammo uning ichida don o‘rniga deyarli qora tusli kukun (qorakuya xaltachalari) hosil bo‘ladi.
Yig‘im-terim va donni yanchish paytida qorakuya xaltachalari yemiriladi va zamburug‘ sog‘lom don ustiga va ekilgan urug‘ bilan tuproqqa ham tushadi. U keyingi mavsumda o‘sadi va maysalarni tuproq yuzasiga chiqishidan oldin zararlaydi, boshoq shakllanishi fazasida don murtagiga kirib oladi. Qorakuya bug‘doyda o‘sha mavsumda boshoqdagi donlar o‘rniga qorakuya xaltachalarini hosil qiladi.
Chang qorakuya kasalligi bug‘doy boshoqlari chiqqan paytdan boshlab ko‘rinadi va zararlanganlari qora tusi bilan yaqqol ajralib turadi.
Urug‘lik donni ekishdan oldin sistemali fungisid bilan dorilash majburiy tadbir hisoblanadi, chunki bu usul qo‘llanilmasa, 1-2 yilda qorakuyalarning ekinda tarqalishi keskin kuchayib ketadi. Urug‘ni zamonaviy, keng spektrli va sistemali ta’sirli fungisid bilan dorilash ekinlarni nafaqat qorakuyalardan, balki urug‘ mog‘orlashi, maysa va ildiz chirishi, ekin siyrak bo‘lib qolishi va boshqa

kasalliklaridan ham himoya qiladi. O‘zbekistonda qorakuyalarga qarshi quyidagi fungisidlar ishlatiladi: Raksil (Bunker, Vinner, Gensil , Gerkules, Ekokinazol), 6% s. e. sus. – 0,4-0,5 l/t; Raksil yangi 2,5% s. e. k. – 0,7 l/t; Tebu 6% ME – 0,4 l/t; Vial TT, 12,9% s. sus. k. – 0,25-0,3 l/t; Lamardor 40% s. e. sus. – 0,15 l/t; Vinsit 5% sus. k. – 1,5- 2,0 l/t; Vitavaks 200 75% n. kuk. – 2,5-3,0 kg/t; Vitavaks 200 FF (Vitaros), 34% s. sus. k. – 2,0-2,5 l/t; Dividend (Sidigard) 3% sus. k. – 2,0 l/t; Dividend star 3,6% sus. k. – 0,8 l/t; Dividend ekstrim 115FS, 11,5% sus. k. – 0,5 l/t; Inshur Perform 12% sus.k. – 0,5 l/t; Premis 2,5% sus. k. – 1,5-2,0 l/t; Sumi-8 2% sus. k. – 1,5 l/t; Topsin-M 70% n. kuk. – 1,0-1,5 l/t.