Qishloq xo’jaligini moddiy-texnika resurslari bilan ta’minlashda narxlarni tartibga solish va iqtisodiy rag’batlantirish asosida ham, tashkiliy o’zgarishlar asosida ham xizmatlar ko’rsatish maqsadga muvofiqdir. Savdo va vositachilik tashkilotlarining ustama qo’shimchalari ishlab chiqarish vositalarining narxini 25-50 foizga yoki undan ko’proqga oshirganligi sababli, ushbu qo’shimchalarning maksimal darajasini belgilash, shu bilan birga ulardan qo’shilgan qiymat solig’i bundan mustasno va tovar aylanmasining haqiqiy xarajatlariga qarab ishlab chiqarish vositalari turlari bo’yicha markirovkalarni farqlash zarur. Uskunani yetkazib beruvchilar buning uchun to’lovni iste’molchilarga sotgandan keyingina olishlari kerak, bu esa oldindan to’lovni bekor qilishni talab qiladi.
Qishloq xojaliǵinarxlari ishlab chiqarishni rivojlantirish va qishloq ishlab chiqaruvchilarining rentabelligini qo’llab-quvvatlash uchun mo’ljallangan. Qishloq ishlab chiqaruvchilarining o’z mahsulotlarini talab va taklif nisbati bilan belgilanadigan narxlarda sotish huquqiga asoslanishi kerak.
Qishloq xo’jaligida narx belgilash mexanizmi. Narxlar mexanizmi yaxlit tizimni aks ettirishi kerak. Uning asosiy elementlaridan biri bu nisbatan yomon tabiiy va iqtisodiy sharoitlarda ishlaydigan qishloq xojaliǵiishlab chiqaruvchilarini ta’minlaydigan maqsadli narxlarni hisoblash, nafaqat oddiy takror ishlab chiqarishni, balki ishlab chiqarishni kengaytirishni ham amalga oshirish uchun yetarli daromad.
Maqsadli narxlar asosida kafolatlangan (himoya), garov, maqsadli (tavsiya etilgan), chegara (bojxona tariflarini aniqlash uchun) narxlar ishlab chiqilishi mumkin. Federal va kafolatlangan fondlarga mahsulot sotib olayotganda, bozor narxlari kafolatlanganidan past bo’lgan hollarda qo’shimcha to’lovlar miqdorini belgilashda kafolatlangan (himoya) narxlar qo’llanilishi kerak. Himoya narxlari darajasi mahalliy byudjetlar hisobidan oshirilishi mumkin.
Qishloq tovar ishlab chiqaruvchilarini ma’lum kvotalar doirasida kafolatlangan (himoya) narxlarni qo’llash orqali qo’llab- quvvatlash maqsadga muvofiqdir. Ushbu kvotalarning hajmi har yili mahsulot turiga qarab farqlanib belgilanishi kerak. Ishlab chiqarish o’sishini rag’batlantirish uchun kvotalar hajmidan oshib ketadigan va sotilmagan asosiy turdagi mahsulotlarning ortiqcha qismini davlat tomonidan kafolatlanganidan bir oz pastroq narxlarda sotib olish kerak.
Kafolatlangan (himoya) narxlar bilan bir qatorda, garov narxlaridan foydalangan holda garov operatsiyalari tizimi qo’llanilishi kerak. Ular birinchi navbatda don, moyli urug’lar, zig’ir tolasi, jun uchun qo’llanilishi kerak.
Kvotalar chegarasidagi garov narxlari mahsulotlar garovga qo’yilgan paytdagi kafolatlangan (himoya) narxlar darajasida yoki 5-10 foizga pastroq bo’lishi kerak. Shu bilan birga, mahsulotni ularning garovi bilan saqlash uchun to’lovlarning minimal stavkalarini aniqlash kerak.
Qishloq xojaliǵimahsulotlarini qayta ishlash bosqichidagi narxlar tizimi asosan mintaqaviy xarakterga ega bo’lishi va qishloq xojaliǵimahsulotlarini qayta ishlash korxonalarini (kooperatsiya, aktsionerlik jamiyatlari, shartnomalar tizimi va hk) birlashtirishning tashkiliy tuzilishi bilan belgilanishi kerak.
Savdo bosqichida yakuniy mahsulotlarga narxlarni belgilashga talab va taklif narxini belgilaydigan bozorning bosqichma-bosqich shakllanishi yordam beradi. Biroq, chakana narxlarning asossiz oshirib yuborilishiga qarshi turish uchun bir qator iqtisodiy choralar ko’rish kerak. Qishloq xojaliǵimahsulotlarini sotib olish narxiga yoki qayta ishlash korxonalarining ulgurji narxiga nisbatan yakuniy mahsulot turlari bo’yicha vositachilik va savdo marjalarining maksimal hajmini belgilash maqsadga muvofiqdir. Bu vositachilar sonini qisqartirishga, mahsulot ishlab chiqarish, qayta ishlash va sotishning taxminan teng rentabelligini ta’minlashga, savdo tashkilotlari tomonidan oziq-ovqat mahsulotlarini sotish hajmini oshirishga va natijada aholining samarali talabini oshirishga imkon beradi.
