Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi

Siydik chiqarish kanalini tekshirish. 
Siydik chiqarish kanali siydik chiqarish sfinktridan 
boshlanib urg’ochi hayvonlarda qinda, erkak hayvonlarda jinsiy a’zo ustida ochiladi. Erkak 
hayvonlarda ko’rish, paypaslash, kateterizasiya, rentgenografiya usullari bilan, urg’ochi 
hayvonlarda esa faqat kateterizasiya va rentgenografiya usullarida tekshiriladi.
 
Ko’rish paytida chot 
oblastiga, urug’don xaltasiga, prepusiyaga va jinsiy a’zoga e’tibor beriladi. Bunda shishlar, har xil 
jarohatlar, urug’don xaltasining kattalashganligi, prepusiya yallig’langanligi, jinsiy a’zo holati, 
suyuqlik oqishi, holati, xarakteri aniqlanadi.
 
Paypaslashda erkak hayvonlar anus osti paypaslanadi, 
shuningdek urug’ don xaltasi tekshiriladi. Bunda urug’don kattaligi, simmetriyaligi, konsistensiyasi, 
mahalliy harorati, og’riq borligi, jinsiy xalta holati va jinsiy a’zodagi o’zgarishlar aniqlanadi.
 
Nazorat savollari: 
1.Oliguriya nima? 
2.Poliuriya nima? 
3.Dizuriya nima? 
4.Ishuriya nima? 
5.Hayvonlarda siydik chiqarish pozasi? 
6.Hayvonlarda siydik chiqarish soni? 
7.Siydik chiqarishning davomiyligi? 

---

105
8.Siydik chiqarishda patologik o’zgarishlar?
 
14-Ma’ruza. ASAB TIZIMINI TEKShIRISh. 
Reja: 
1. 
2. 
Tizimning 
anatomo-fiziologik 
xususiyatlari. 
Markaziy 
nerv 
tizimi 
funksiyasini tekshirish. Apatiya, stupor, soparoz, komatoz va qo’zg’alish 
holatlari to’g’risida tushuncha. 
Bosh miya qopqog’i va umurtqa pog’onasini tekshirish. 
4. 
Sezgi a’zolarini va sezuvchanlikni tekshirish. Olingan ma’lumotlarning 
diagnostik ahamiyati. 
Adabiyotlar: 
1, 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10.
 
Tayanch iboralar:
gomeostaz, periferik nerv tizimi, somatik nerv tizimi, simpatik va 
parasimpatik nervlar, nevron xujayralari, neyrogiliya, mikrogiliya, sekretor nevronlar, 
oziqlantiruvchi trofik nevron xujayralar, analizatorlar – ko’rish, eshitish, ta’m va hid bilish 
organlari. Apatiya, stupor, soporoz, komatoz, qo’zg’aluvchanlik holati, sezuvchi nevronlar – 
afferent, harakatlantiruvchi nevronlar – efferent, oraliq nevronlar.
 
Asab tizimining asosiy tuzilishi va funksiyasini ta’minlovchi nerv xujayralari yoki nevronlar 3 
xil bo’ladi: sezuvchi (sensor), harakatlantiruvchi va oraliq nevronlar. Sezuvchi yoki afferent 
nevronlar ta’sirotlarni reseptorlardan markaziy asab tizimiga yetkazadi. Harakatlantiruvchi yoki 
efferent nevronlar markaziy asab tizimida tayyorlangan harakatlantiruvchi signallarni ishchi 
a’zolarga (muskullar, ichki sekresiya bezlari va boshqalar) yetkazadi. Oraliq nevronlar afferent va 
efferent nevronlarni bir-biriga bog’laydi. O’tkazuvchi yo’llar nevronlar zanjiridan tashkil topadi. 
Bunda pastdagi nevronning aksoni (o’simtasi) yuqoridagi nevronning dendriti bilan birikib, sinaps 
(birlashma) hosil qiladi. Gipotalamusda sekretor nevronlarning borligi ham aniqlangan. 
Ta’sirotlarga javoban sekretor nevronlar o’zidan maxsus suyuqlik ajratadi. Bu suyuqlik gipofiz 
beziga tushib, uning ishini boshqaradi. Asab tizimi organizmdagi barcha a’zolar va to’qimalarning, 
bir butun organizmning ishlarini boshqaradi va muvofiqlashtiradi; Organizmni tashqi muhitning 
o’zgarishlariga moslashishini ta’minlaydi.