Qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlar

Birinchi sharti oxirgi zarurat holati xavf manbaining vujudga kelishi bilan namoyon bo`ladi. Xavf manbai turli xil voqealar bo`lishi mumkin. Ularga inson tomonidan sodir etilgan harakatlar, tabiiy ofat (zilzila, suv bosishi, yong`in va hokazolar), hayvonlarning (qutirgan itning, ho`kizning) odamlarning hayoti va sog`lig`iga tahdid solishi mumkin bo`lgan agressiv harakatlari kiradi. Turli xil nosoz mexanizm va qurilmalar ham xavf manbai bo`lishi mumkin.

Tahdid solishi mumkin bo`lgan xavf manbalarining to`la ro`yxatini tasavvur qilib bo`lmaydi. Shuning uchun jinoyat qonuni bilan qo`riqlanadigan ijtimoiy munosabatlarga xavf tug`diruvchi barcha hodisalar, voqealar, harakatlar oxirgi zarurat holatini keltirib chiqaruvchi manbalar hisoblanadi.

Xavf manbai shaxsning xulq-atvori bo`lgan taqdirda tergov va sud organlari sodir etilgan qilmishning subyektiv tomoniga e`tibor berishlari kerak. Agar shaxsning qilmishi bir necha xatti-harakatdan iborat bo`lsa, uning dastlabki va keyingi qilmishlaridagi maqsad hisobga olinishi kerak. Shaxs dastlabki xatti-harakatini qasddan sodir etib, keyinchalik vujudga kelgan ijtimoiy xavfli oqibatni bartaraf etish maqsadida yana bir ijtimoiy xavfli qilmish sodir etsa, uning so`nggi qilmishi oxirgi zarurat holatida sodir qilingan deb topilishi kerak. Masalan, shaxs boshqa bir shaxsga og`ir tan jarohati yetkazib, keyinchalik esa uning hayotini qutqarib qolish uchun avtomashinani olib qochsa, shaxsning keyingi qilmishi oxirgi zarurat deb kvalifikatsiya qilinib, jinoiy javobgarlikka tortilmaydi.